Кайту

– Мен?! Бу сине саклап й?рт?ч?к. Кайткач улы?а имезлек ясап каптырырсы?.

Марля кис?ген ?б? д? Ревмирны? кулына тоттыра, егет аны шундук т?ш кес?сен? тыгып куя ??м с?йг?нен кочаклый:

– Кайтачакмын, Л?йс?ния. Син к?т… Сез к?тегез…

Л?йс?ния бераз тынычланып кала ??м кин?т килг?н ярсу бел?н Ревмирны? муеныннан кысып кочаклап ала да иренн?ренн?н ?б?, ?зе а?а се?еп бет?рг? тел?г?нд?й б?тен булмышы бел?н егетен? сарыла. Бер-берсене? т?н ?ылысын, ?ан ?ылысын, м?х?бб?тен се?дереп бетерерг? тел?г?нд?й шул хал?тт? катып калалар.

– Биш минут вакыт калды, – дип кычкырды х?рбил?рне? берсе, – Биш минуттан сафка тезел?без.

Бу с?зл?р хушлашучыларны тагы да ?анландырып ?иб?рде. Алар ?йт?се с?зл?рен ?йтеп калырга, тел?кл?рен тел?п бетерерг? ашыктылар. ?мма мондый чакта вакыт бик тиз ?т?. ??м офицерны? к?р тавышы я?гырады:

– Тезелеп басарга!

Ир-егетл?р тезелеп баскач, офицер аларны к?з карашы бел?н ген? санап чыкты да:

– Машиналарга! – дип боерды.

Сугышка кит?чел?р машина арбасына менеп басты. Утырырлык чама юк, ?ле баскан килеш т? к?ч-х?л бел?н сыешып бетк?нн?р иде. Халык арасында елаган, кычкырышкан, тел?к тел?г?н авазлар к?чле шау булып я?гырап торды. Машиналар кузгалып китк?ч, т?ркем беркад?р алар артыннан ияреп барды. Бераздан кычкырышу авазлары к?м?к кешел?рне? берл?шеп елавына ?верелде.

Елау авазлары Т?нзил? ?чен я?алык т?гел иде. Ул аларны кечкен?д?н ишетеп ?ск?н. Кайда гына булса? да кин?т бер почмактан кемне?дер елаганы ишетел?. Ирт? та?да да, к?ндезл?рен д?, кара т?нн?рд? д?. Хатын-кызлар елый. Кемне?дер баласы ?лг?н, кемне?дер ирен алып китк?нн?р, кемне?дер тагын б?т?н т?рле кайгысы бар. Аларына к?пмедер д?р???д? к?негел? д? инде. Ч?нки бу авылны? к?з яшьл?ренн?н ?зелеп торганы юк.

Л?кин мондый х?лне Т?нзил?не? беренче к?р?е иде. Б?тен халык берг?л?шеп елагач, ул ?анны актарырлык булып ишетелде. Барлык елауларны берл?штерерлек булгач, дим?к, илг? килг?н аф?т т? б?л?к?й т?гел инде. Б?тен ил елыйдыр инде б?ген. Со?гы кабат к?реш?без бит дип к?з яшьл?рен т?г?л?рдер.

Кешел?рне? мондый хал?тен к?з?т? р?х?т т?гел иде, Т?нзил? к?нс?л?р яныннан китте д? елга яры буйлап атлады. Шактый ераклашса да елау авазлары ?аман колагында чы?лый иде ?ле. Кин?т кыз урманга кит?чел?рне исен? т?шерде. Алар гына еламыйдыр б?ген. Л?кин аларны? еламавы б?хет т?гел, ? б?тен халык елавына, б?тен илне? к?з яшьл?рен? хыян?т ит? кебек тоелды. Яхшы т?гел инде, барыбер. Кыз, ?лб?тт?, аларны а?лый иде. Ул ?зе д? шундыйрак язмыш кичерг?н, аларча фикер й?ртк?н ??м ниндидер ?зг?решл?р к?тк?н кеше иде. Сугышны шатланып каршылавы да батырлыклар кылып калу ниятенн?н т?гел, ? тормыш р?вешене? ?зг?р?ен ?мет ит?д?н иде. Кем бел?, я?а власть килс?, б?лки, ?тисен д? азат ит?рл?р, ?нисе д? гел к?з?т? астында булмас…

?леге хисл?рене? хаклыгын д?лилл?рг? тел?г?нд?й, Т?нзил?не? уйлары ?тк?нн?рг? юлланды, фа?ига башланган к?нг? кайттты. Т?нзил? ?чен ул ?тисен алып китк?н м?лд?н башланды.

4

Т?нзил?л?рд?н ерак т?гел ген? елга ага. Кечкен? ул ?зе, исемен д? бел?че юк, барсы да елга дип й?рт?. Авыл читенн?н узган Зуръелганы? бер чаты бугай инде. Мен? шул елга буенда вак ком тулып ята. Комлык алар ?чен х?рриятне? ?зе шикелле, ?лл? нинди уеннар уйнап бетер?л?р, ?лл? нил?р т?зил?р. Ул чакта ?йле уйныйлар иде. К?пт?н инде бу, Т?нзил?не? б?л?к?й чагында ук. ?ч… Юк, д?рт елга якын вакыт ?тк?н. Т?нзил? ?з ?ене? олы ягын биз?п маташканда, Катя кычкырып ?иб?рде:

– Кызлар, карагыз ?ле!

Кызларны? барсы да ул к?рс?тк?н якка борылды. Кап-кара булып ялтырап торган ?и?ел машина к?перг? якынлаша иде. Т?нзил?не? мондыйны беренче тапкыр к?р?е, авылдагы шалтыр-пылтыр килеп калтырап й?ри торган берд?нбер полуторкадан башканы к?рг?не юк. Ул ?нсез калып к?з?терг? тотынды. Оля да, Катя да шундый ук х?лд? идел?р бугай. Бары тик Наташа гына баскан урынында талпына-талпына ?з белеме бел?н шаккаттырырга ашыкты:

– Эмка бит бу! Эмка! Минем моны к?рг?н бар ?ти бел?н ш???рг? баргач.

Т?нзил? й?зен сытып куйды. Аны? эмка диг?н н?рс?не д?, шушындый машиналар й?ри торган зур ш???рне д? к?рг?не юк иде. Кызларны? барсы да к?нл?ш? катыш сокланулы карашларын Наташага т?б?де. ? Наташа ?аман:

– Эмка бу, эмка! – дип кабатлады.

В?т, чукынган н?рс?, ?… Исемен д? бел? бит ?ле! Эмка, имеш. К?рг?не бар, имеш. Юк инде, мо?а т?зеп торып булмый.

– ? минем утырып та й?рг?н бар, – диде Т?нзил? исе китм?г?нг? салынып, ??м ахир?тл?рене? шикле карашын тоеп ?ст?п куйды, – Болар безне? туганнар.

Кызларны? к?зл?ре ма?гайларына менде, тик бераздан урыннарына т?шеп утырды да й?зл?ренд? елмаю п?йда булды. М?сх?р? ?к т?гел инде, шикл?н?ле елмаю, ? тагы да д?реср?ге ышанмауны а?латучы елмаю. Т?нзил? ?лег? х?реф танымый иде, ?мма кызларны? й?зен ул китап кебек итеп укыды. Ышанмыйлар.

– Шыттырасы? син, – диде Ольга к?зл?рен чекер?йтеп, – Туганнарыгыз булса, сезг? туктарлар…

Ул с?зен ?йтеп бетер?лмич? к?зл?рен акайтып тынып калды. Берч? ахир?тл?рен?, берч? Т?нзил?г? карап алды да кабат машинага т?б?лде.

– В?т, си?а м?!

Машина к?перне чыгып бераз барды да Т?нзил?л?рне? капка т?бен? барып туктады. Аннан ?ч кеше т?шеп капкага юн?лде, бераздан х?рби киемле кеше д? т?ште ??м машина ишеге т?бен? басып т?м?ке тартырга тотынды.

– ?йд?, тагын утырып к?рс?т шул машинага, – дип астыртын елмайды Наташа, – Туганнарыгыз булгач.

Т?нзил? танавын тартып алды да ахир?тл?рен? к?з й?гертеп чыкты. ??м елмайды:

– ?йд?гез, сезне д? утыртам.

– Юк, без карап кына торабыз, – диде Наташа.

Катя бел?н Ольга да аны хуплады:

– ?зе? ген? утыр. Тел?с?? со?ыннан чакырырсы?.

– ?и, куркаклар! – дип Т?нзил? машина янына й?герде. ?зене? д? к??еленд? бераз курку бар иде, б?тенл?й к?рг?н-белг?н абыйлар т?гел бит, кем утыртсын инде сине шундый машинага. Якынрак китерс?л?р ярый ?ле, куып ?иб?рерг? д? к?п сорамаслар.

Шунда ул х?йл?л?шерг? булды. Й?гереп килде д? т?м?ке тартып торган х?рбине? ботларыннан кочаклап алды. ??м башын ?ск? к?т?реп елмайды да:

– Абый, машина?а утырт ?ле, – дип пышылдады, – Ипт?ш кызлар бел?н б?х?сл?штек, алар карап тора. Утырт инде абый, азга гына…

Шушылай итеп ботыннан кочаклап алса, ?тисе ??рвакыт Т?нзил?г? юл куя, ул тел?г?нне ?ти торган иде. Бу юлы да шулай булыр ?ле, шулай булырга тиеш. ?мма машина алдында торган абый аны? ?тисе т?гел иде. Ул бер м?лг? бу к?телм?г?н х?лд?н аптырап калды. Аннан со? й?зен? чиркануга тартым бер хис калкып чыкты. Аякларын буташтырып кызны? кулларыннан арынырга тырышты. Алай гына булмагач, бераз иел? т?шеп кызны? кулларын ычкындырды.

– Кит моннан ма?ка танау!

– Абый, машинага…

– Син н?рс?, ?йтк?нне а?ламыйсы?мы? Югал к?земн?н! – дип ул кызны т?ртеп ?иб?рде.

Т?нзил? тигезлеген югалтып бернич? чалыш адым атлады да ?ирг? барып т?ште. ?мма шундук сикереп торды, елга буендагы ахир?тл?ре ягына карап алды. К?рдел?р инде болар. Ирештерерл?р, к?з д? ачтырмаслар инде. Юкка гына алдашты ?ле ул. Ярый, нишлисе? инде… Т?нзил? ?с-башын какты да башын иеп, ихатага атлады. Тик ?йд?н кемн?рне?дер чыгып кил?ен к?реп, капка читенд?ге эск?мияг? барып утырды.

С?йл?шмич? ген? капка алдына чыктылар. Кил?чел?рне? й?зенд? битарафлык иде. "Барсы да х?л ителг?н, без берни д? эшли алмыйбыз." ?тисе д? к??елсез. Шулай да ул к?ефе юклыгын сиздерм?ск? тырыша. ?нисене? й?зенд? чиксез борчылу, ул мен?-мен? елап ?иб?рер сыман. Капка алдына чыккач, ?нисе т?зм?де, ?тисен муеныннан кочаклап алды да й?зен аны? к?кр?ген? кадады.

Кил?чел?р моны беркад?р к?з?теп торды. Елау тавышы ишетелг?ч, берсе ?йтеп куйды:

– Вакыт.

А?а икенчесе кушылды:

– ?йд?, озакламагыз.

?тисе ?нисене? куеныннан арынып, аны? к?зл?рен? карады:

– Елама, … . Нык бул, – ??м елмайгандай итте, – Тикшерерл?р д? ?иб?рерл?р. Ялгышлык килеп чыккан инде монда.

??м кин?т кен? х?р?к?т ясап Т?нзил?не к?т?реп алды. Нык итеп кысты. Нык та, назлы да итеп. Кызыны? битл?ренн?н ?беп алды. ??м ч?чл?ре бел?н аны? битен кытыклатты да Т?нзил?г? карап елмайды: