Оценить:
 Рейтинг: 0

Архитектуравий лойиҳалашнинг ижтимоий асослари

<< 1 ... 4 5 6 7 8 9 10 >>
На страницу:
8 из 10
Настройки чтения
Размер шрифта
Высота строк
Поля

Бу жараёнга кенг кириш талаб ?илинади, бу, албатта, космик-ижтимоий ва ша?арсозлик тад?и?отлари, ижтимоий статистикани yрганиш усулларини, яшашни стандартлаштиришни англатмайди. Aксинча, кyпро? моделлаштириш.

Умуман жамият ресурслари ша?арсозлик кyламининг yсиши билан акс этади, шахснинг манфаатлари, объектнинг роли ?анчалик катта бyлса, жамиятнинг даражаси энг катта жараёнларга айланади, ижтимоий умумий ?онуний талабларни фар?лаш.

Шундай ?илиб, ша?арлар ёки агломерациялар ?анчалик фар?ланса, уларни шаклланиши учун фазовий маълумотларга ?ал ?илувчи талаблар атроф -му?итнинг барча элементларининг тузилиши билан бир хил бyлади.

Атроф -му?ит маълумотлари.

Демографик, профессионал Aрхи-статистиканинг ижтимоий асослари, ме?нат шакллари, дизайнининг таркиби а?олининг ?yшимча таълим гуру?ида ?урилган ва бош?алар.

Дизайндаги дизайн ?арорига таъсир ?илмайдиган ани? объектларга. Бунинг учун унинг индивидуал ифодаси вазифаси маш?ур, лекин умумий бyлимларда у статистик хусусиятларни yрганишнинг умумий тамойиллари ва ёндашувларида сyзсиз акс эттирилган.

Шундай ?илиб, ?ар хил табиатли ва, масалан, бирлаштирилган ?урилиш дизайнининг режасиз миграциясининг меъморий-жонли жуда хилма-хил объектлари.

Миграция статистикаси ?а?ида кyпро? y?инг. Уларни статистик дастурлар ва фар?ларни акс эттирувчи турли фактларни асослаш шаклида ?исобга олиш керак, объект фар?ларни таъкидлайди,

• табиий ва шахсий участкаларда- махсус вазифалар ва бош?а жойга кyчириш масалалари.

Ижтимоий тад?и?отлар. Архитектурада вазият шаклланиши ва ша?арсозлик борасида бош?ача. Ижтимоий ?одисаларни тавсифловчи социология уларни тавсифлашнинг иккита асосий жи?атига ишора ?илади: ижтимоий тузилишлар ва ижтимоий жараёнлар, улар ижтимоий ?аёт шакллари ва уларнинг yзгаришлари. Келинг, ушбу ижтимоий хусусиятлар ша?арсозлик ва архитектурада ?андай ишлатилишини ва улардан фойдаланиш мумкинлигини кyриб чи?айлик.

Натижада жамият шаклланади одамларнинг тарихан ривожланаётган yзаро таъсири ва унинг ривожланишининг ?ар бир бос?ичида мен сиёсий, и?тисодий, мафкуравий, ахло?ий жи?атдан уюшганман.

Бу муносабатларнинг барчаси фазовий тузилмаларда, жамият томонидан яратилган му?ит характерида yз ифодасини топади. Ижтимоий муносабатлар ва yзаро бо?ли?ликлар космосда (фазода) турли йyллар билан амалга оширилади, бу бинолар ва иншоотларнинг турларини, турар -жой турларини, география турар -жойининг эволюциясини белгилайди.

Aрхитектура ва ша?арсозлик тарихи унинг ижтимоий-и?тисодий ривожланиш жараёнлари ва хусусиятлари билан чамбарчас бо?ли?лигидан далолат беради. Aрхитектура социологиясининг энг му?им вазифаси – бу муносабатларнинг yзига хос шакллари, моделлар ?урилиши ?а?идаги тасаввурларни шакллантириш ижтимоий тоифаларни фазовий тоифаларга «таржима ?илиш».

Бундай моделларнинг ?урилиши тарихан пайдо бyлган ?исоб-китоб шаклларини та?лил ?илиш ва тушунтириш учун асос бyлиб хизмат ?илади, архи со?асида режалаштириш ва башорат ?илиш учун асосдир.

Тузилмалар ва жараёнлар ва ни?оят, архитектура ва миллий и?тисодий ва ижтимоий режалаштириш ва прогнозлашнинг бош?а со?алари yртасидаги ?амкорлик асоси. Биро?, бундай муносабатларнинг характеристикасига yтишдан олдин, ижтимоий фанлардаги ижтимоий тузилмалар ва жараёнларнинг тавсифининг асосий тоифаларига ?ис?ача тyхталиб yтамиз.

Одамларнинг yзаро таъсири натижасида жамиятни ташкил этиш, ижтимоий тузилмалар муносабатлар ва yзаро бо?ли?ликнинг хилма -хиллигини акс эттиради: ишлаб чи?ариш муносабатлари, ижтимоий тартиб, синф тузилиши, ижтимоий онг тузилиши ва бош?алар, турли хил ижтимоий тузилмалар жамиятнинг фазовий ташкил этилишига таъсир ?илади.

Жамиятнинг ташкил этилиши yзаро таъсирнинг турли асосларига эга бyлган турли хил, нисбатан бар?арор а?олининг шаклланишида амалга оширилади: ишлаб чи?ариш воситалари ва воситаларига бир хил муносабат, тар?атиш тизимида бир хил позиция, жамоат моллари, умумий манфаатлар, ?адриятлар., хул? -атвор меъёрлари, умумий фаолият со?аси, ни?оят, ?аётнинг умумий ?удуди (му?ити).

Ижтимоий ташкилотнинг турли жи?атлари фазовий тузилмаларнинг шаклланишига турлича таъсир кyрсатади. Бу позициялардан уч хил ижтимоий агрегатларни (тузилмаларни) ажратиш мумкин.

Ижтимоий агрегатлар, бирлаштирувчи тизимидаги умумий позиция ва шунга мувофи?, ?ийматлар тизимидаги бир ?атор умумий хусусиятлар ва янгиликнинг табиати билан белгиланади; ижтимоий жамоалар, биргаликдаги тадбирлар ?а?ида

Табиий шаклланган ижтимоий гуру?лар одатда жамоалар деб аталади. Катта жамоаларга мисоллар синфлар, миллатлардир. Ўрта даражадаги жамоалар – ?удудий (ма?аллий) жамоалар, кичик этник гуру?лар. ?оида тари?асида, ?удуд, ёвуз локализация ва синовнинг бирлиги, ?аёт му?ити билан бо?ли?.

Кичик жамоалар – шахсий ?амдардлик ва ало?алар асосида шаклланган норасмий ижтимоий гуру?лар. Шуни ?исобга олиш керакки, расмий муносабатлар ?ам норасмий ички муносабатларга эга бyлиб, улар муваффа?иятли ишлаши учун му?имдир.

Масалан, ме?нат жамоасининг норасмий тузилиши, умумий ма?садли жамоа аъзоларини ани?лаш, ме?нат унумдорлигини ошириш омили сифатида.

Ижтимоий тузилишда ало?ида yринни оила эгаллайди, у бир ва?тнинг yзида бир ?анча ижтимоий а?амиятга эга функцияларни бажарадиган ижтимоий институт ва турмуш тарзининг умумий хусусиятларига эга бyлган ижтимоий гуру?дир.

Шундай ?илиб, ижтимоий гуру?лар, жамоалар ва институтлар – одамларнинг мулк (атрибутлар), биргаликдаги фаолияти ва (ёки) умумий ?удуди бyйича бирлашиши натижасида шаклланадиган ижтимоий тузилиш элементлари.

Умумий давлат со?ли?ни са?лаш тизимида ва ?оказоларда, шунингдек, кyп тармо?ли корхоналарда, мактабларда, ижтимоий гуру?лар институтлари гуру?ининг ривожланиш динамикасини белгилайди, шунингдек, минта?авий ва ма?аллий норасмий гуру?ларда). ёввойи ми?ёси, режалаштириш учун асос яратади – бинолар ва мажмуалар иншоотларида э?тиёжлар ?ажмини фазовий номлаш параметрлари, маълум турдаги ?аракатларнинг кyпайиши ёки атроф -му?итга ташрифларни ажратиш – созламалар, ша?арлар ва зоналар, таш?и ало?аларни ташкил этиш.

То?лар, а?оли пунктлари, шунингдек yз даврларида – фазовий му?итни ташкил ?илиш, нафа?ат технология билан белгиланади «Биргаликдаги фаолият – бош?а давом этаётган жараёнлар (улар ?а?ида ижтимоий жараённи ташкил этиш масаласи бундан кейин му?окама ?илинади), балки табиати билан ?ам белгиланади.

Психологик ижтимоий сиёсат. Умумий, ижтимоий-маданий фаолият билан бо?ли? бyлган гуру?ларнинг тузилиши сифат, таълим ва ?оказоларга фаол таъсир ?илади. Ю?орида айтиб yтилганидек, фазовий му?итнинг шаклланиши, бундай гуру?лар yзига хос меъморий объектлардан олинади:

ижтимоий институтнинг тузилиши.

Тегишли муассасалар тармо?ининг биргаликдаги саё?ати, унинг yзига хослиги, фаолиятига ?араб, хизмат кyрсатишдан бош тортиш, шунингдек тузилиш бyйича, дyконларидаги Пател талабалар гуру?лари иштирокчиларининг ало?алари, ша?арда оломон

– кyчаларда биргаликдаги фаолият жараёни. Умумийлик йy?лигига ?арамай, манфаатлар умумийлиги шаклланади – ички ало?алар ва уюшмалар, бой?ушлар ва хул? -атвор, хусусиятлар шаклланади, бундай гуру?лар ?ам бир ?атор

«Коллектив мавзу» – атроф -му?итга бyлган фаол талаблар, ало?алар, атроф -му?итга маълум функционал талабларни ?yяди.

Бу э?тиёжларнинг та?лили, ижтимоий тузилишнинг психологик ?олати, эмоционал, баъзи ?олларда – фазовий ало?аларни кескинликка эмоционал асослашга имкон беради. Aрхитектура ну?таи назаридан, бинолар ва мураккаб дизайндан фар?ли yларо?, улар юра оладилар, ?исоб -китоб ?илишнинг хайрия тизимлари.

Тан, ?а?и?ий жамоаларни ифодалайди «Ўзгарувчи мулкдор» дан «ишлаб чи?ариш» ижтимоий институти, унинг тармо? тузилиши ва жамоатчилик назорати билан ало?аси, ?арбий ташкилотнинг тегишли майдонида ва унинг ?удудида амалга ошириладиган космик ролга ?yйиладиган талабларни белгилайди. Жойлаштиришнинг ?удудий схемалари ишлаб чи?арувчи кучлар тузилмаларини тавсифлашнинг махсус жи?атлари.

Жамият сайё?лик институтлари – бу со?ли?ни са?лашни тавсифлаш, унинг фазовий тузилишини – на?д пул ва маиший хизматларни, уларнинг ма?садли дастурлари ?удудларини маълум жамоаларда ташкил этиш во?ьеликларини yрганиш, фазовий тузилмалар бу хизмат кyрсатиш муассасалари тармо?ларини кyриб чи?иш ва режалаштириш, жамиятлар тузилмаси ва а?оли пунктлараро хизмат кyрсатиш тизимини ташкил ?илишнинг социализацияси билан бевосита бо?ли?.

Aрхитектура томонидан тy?ридан -тy?ри ташкил этилган ша?арсозлик ва гуру?ларнинг yрта ва кичик ижтимоий манфаатлари. ?удудий жамоалар – биргаликдаги фаолият учун (?ишло? а?олисининг жамоалари а?оли пунктлари, турар -жой майдонларининг ?yшни жамоалари одамлардан яшаш ва иш жойи асосида бирлашади.

Умумий жой, ?аёт му?ити бундай жамоаларни бирлаштирадиган ?yшимча фазилатларни шакллантиради, одамлар жамоасининг ?а?и?атини уларнинг жой (туман, ша?ар, вилоят) га тегишли эканлиги ва шу жой билан идентификациясига кyра белгилайди. Ўзига хос экологик тузилма шаклланмо?да

«Мавзу – атроф -му?ит», бу ерда мавзу ижтимоий жамоаларнинг кyлами ва табиати, атроф -му?ит сифати бyйича – ша?ар ва минта?авий фазовий тузилмаларнинг турли даражалари билан фар? ?илади.

Бош?а турдаги ижтимоий тузилмалардан фар?ли yларо?, бу ?олда, уларнинг энг му?им хусусияти – бу «субъект – атроф -му?ит» акс -садо муносабатларидир, улар жамоавий субъект манфаатлари тизимида ва атроф -му?ит имкониятларида намоён бyлади.

Жамиятнинг ?удудий ташкилотини та?лил ?илиш – ижтимоий экология социологиясининг ало?ида бyлими. Жойлар жамияти одамларнинг фазовий хул? -атворидаги yзаро таъсирини ани?лайди, ижтимоий ало?аларнинг yзига хос хусусиятларини шакллантиради ва жараёнлар.

Бундай ?олда (ю?орида тавсифланганлардан фар?ли yларо?), фазонинг «хyжайини» нинг фазилатларининг бутун мажмуаси шаклланади, бу функционал хусусиятни белгилайди, уни ташкил этишнинг аспектлари, унда доимий гуру? назоратини олиб бориш, фазовий семантикада ижтимоий -маданий меъёрлар ва хатти -?аракатларнинг стереотипларини акс эттириш.

Ша?ар социологиясида ?удудий жамоаларни yрганиш энг кенг тар?алган бyлиб, биринчи навбатда, урбанизацияни та?лил ?илиш, ша?ар жамоасининг yзига хос хусусиятларини ривожлантириш билан бо?ли?. ?ар хил турдаги а?оли пунктларининг ижтимоий жамоаларини та??ослаш му?им муаммо ?исобланади.

Шу жумладан ша?ар ва ?ишло?лар минта?авий ми?ёсда ижтимоий жамоаларнинг шаклланиши тy?рисида. Шу билан бирга, фар?лар турмуш тарзи, ижтимоий меъёрлар анъаналари (шу жумладан, атроф -му?итнинг yзи шаклланишининг стереотиплари), шунингдек, шу ми?ёсдаги ?удудларда амалга ошириладиган ижтимоий назорат шакллари билан бо?ли?.

?удудий жамоаларни yрганиш, жамият ?аётининг табиатига фаол таъсир этувчи омил сифатида, жой, му?ит ва руда, минта?а, минта?анинг yзига хос шароитларини та?лил ?илиш билан бевосита бо?ли?дир. Aммо шунинг учун, бундай тад?и?отларда, худди архитектура ва ша?арсозликнинг ижтимоий тузилмалар билан ало?аси амалга оширилгандек.

Инсон томонидан яратилган му?ит нафа?ат муайян функцияларни амалга ошириш учун, балки унинг умумий ?аётийлиги ну?таи назаридан функционал ва маънавий жи?атлари бyйича. Aгар бош?а ижтимоий тузилмаларни yрганиш меъморий ва ша?арсозлик ?арорларини ?абул ?илиш учун асос бyлиб хизмат ?илса, у ?олда ?удудий жамоалар асосида тан?идий му?итда ?аётнинг «о?ибатлари» ни, атроф -му?итнинг ижтимоий фаолиятига таъсирини ани?лаш учун материал беради. – ва атроф -му?ит билан инсоният жамоаларини ани?лаш бyйича ривожланиш.

Шу билан бирга, ани? ?удудий тизимлар (ша?ар, ша?арча, турар -жой майдони) бyйича та?лилда, жойнинг (му?итнинг) шароитлари ижтимоий жараёнларга салбий таъсир кyрсатганда, салбий тескари ало?а ?ам ани?ланиши мумкин. Ва шунга кyра, улар ани?ланади атроф -му?итнинг меъморий ва ша?арсозлик yзгаришини талаб ?иладиган «муаммоли жойлар».

?удудий жамоалар ?аёт жойи (му?ити) билан бирлашган ижтимоий гуру?лар ?а?ида гапирганда, биз, биринчи навбатда, ша?арсозлик тизимларини назарда тутамиз. «Фа?ат ша?арсозлик даражасида бундай» тегишли ?удудий гуру?лар пайдо бyлади. Шу билан бирга, «мавзу – атроф -му?ит» муаммоси бино ва иншоотларни лойи?алашда ?ам ?yлланилади.

Ижтимоий жараёнлар – бу ижтимоий ?одисаларни тасвирлашнинг иккинчи томони. Баъзида: ижтимоий жараёнларнинг иккита асосий тури мавжуд: ижтимоий тизимларнинг ишлаши ва уларнинг ривожланиши.

Ижтимоий фаолият – ижтимоий ?аёт, ?аёт – бу шахслар, ижтимоий гуру?лар, умумий томонидан амалга ошириладиган турли хил ижтимоий ?аракатлар (ижтимоий а?амиятга эга бyлган ?аракатлар) тyплами.

Аравачанинг танаси. Ижтимоий ?аракат субъектига (шахс, гурух мавзу ма?сад, тайёр, ?иймат) нисбатан кyриб чи?илади.

Aтрофдаги дунёни ёки одамнинг ма?садга мувофи? yзгариши ва yзгаришига ?аратилган ижтимоий ?аракатлар фаолият атамаси билан белгиланади.
<< 1 ... 4 5 6 7 8 9 10 >>
На страницу:
8 из 10