Сэһэн, кэпсээннэр

– «Человек» диэн э?иги тылгытыгар тылбаастаатахха туох дэнэрий? – диэн ыйытта.

– «Ки?и» диэн буолар, – диэтим.

– Ки?и, ки?и, – дии-дии Гурьянов ботугураата, – Николаев итини миэхэ эппэт, к?л?? гынар ээ. Бээрэ, «мальчик» диэн хайдах буоларый?

Гурьянов би?икки ирэн-хорон кэпсэтэ илик этибит. Дьэ бу киэ?э ?ч?гэйдик кэпсэттибит.

Би?иги кэпсэтэ олордохпутуна Николаев кэлэн тыл быра?а, эргийэ-урбайа сатаата. Гурьянов кини этиилэрин сэ?ээрбэтиттэн, кини баарыгар-суо?ар кы?амматыттан турбахтаан, ?р? тыынан баран, бэйэтин муннугар барда.

БУЛТ

Охсу?уу инники кирбиитигэр киирбиппит биэс хонно.

Фро??а киирэрбитигэр сахаттан би?иги чааспытыгар Николаев эрэ би?икки хааллыбыт. Уоннаа?ылар атын дивизияларга, полкаларга тар?аннылар.

Николаев, радист буоларын бы?ыытынан, атын взводка сылдьар, дэ??э к?рс??эбит.

Снайпер Гурьянов би?икки до?ордуубут ордук чи?ээн и?эр. Кини о?олуу бы?ыытын, эйэ?эс майгытын мин таптаатым.

Би?иги чаастарбыт ар?астыы барар ?рд?к сиргэ ??мм?т тыа тэллэ?эр сыталлар. ?ст??х би?иги иннибитинээ?и талахтардаах хотоол сиргэ баар. Антах ыраах б?л?х-б?л?х харааран к?ст?р тыалардаах ?рд?к кы?ам к?ст?р. Ол кэтэ?эр ?р?с баар дииллэр.

Гурьянов би?икки инники кирбиигэ кэллибит да, били киинэ?э к?р?рб?т курдук, ытыала?ан тибиргэти?эн киирэн барыахпыт дии санаабыппыт. Манна оннук буолбата, неме?и ?сс? ?ч?гэйдик к?р? иликпит. Арай иллэрээ к?н разведчиктар туппут «тылларын» – у?ун неме?и – штабка илдьэн истэхтэринэ к?рб?пп?т.

Икки ?тт?ттэн к??т??эн сытыы буолбута ырааппыт.

?ст??х ыппыт снарядтара, миинэлэрэ и?иирэн-чу?ууран, э?ин араастаан улуйан кэлэн эстэллэр. Ыраах турар пулемет ырбыт буулдьата дыыгынаан кэлэр. Т??н ракеталар ?р? к?т?н тахсан сырдаппахтыы т??ээт, умуллан тохтоллор, ханна эрэ дьу?уурунай пулеметтар татыгыраан ылаат, эмиэ хам бараллар.

– Оборона?а сытар бириэмэ?э, ?ст??х к????н ?лт? сахсыйыллыахтаах, ?ст??хх? биир да м?н??тэлээх бокуойу биэриэххэ сатаммат, – диэн полк командира полковник Беляев эппит ???.

Саллаат итинник солуннары хата истээччи.

– Снайпердар м?лт?хт?к ?лэлииллэр, а?ыйах неме?и ?л?рд?лэр, – диэн полковник эмиэ эппит ???. Ол би?иги взводпут ту?унан кырдьык ээ. Би?игиттэн ?с-т??рт эрэ снайпер иккилии-?ст?? неме?и ?л?р?н тураллар. Оттон Гурьянов би?икки иллэрээ к?н, бэ?э?ээ учаастак ылан бултаатыбыт да, биир да неме?и ?л?рб?т?б?т.

Киэ?э а?ылыгы а?аан баран, хара?а буолуутун кэннэ, Гурьянов би?икки сарсын сытар са?а позициябытын булан бэлэмнии бардыбыт.

Инники кирбиини аа?ан, оргууй а?ай баран истибит.

– Ба?ар, «тыл» ыла и?эр немецтэргэ т?бэ?иэхпит сэрэн, к?р? ис…

– «Тыл» буолбатах ки?и ?ч?гэй буолуох этэ!

Маарыын сыппыт сирбититтэн с??с метри аа?а бардыбыт.

?ст??х ракетата ?р? к?т?н та?ыста. Хантайдыбыт.

Ки?ини сототун ортотунан оттоох томтор сир тэллэ?эр тохтоотубут.

Бэйэ-бэйэлэриттэн уончалыы метр ыраах гына ?с сиргэ хастыбыт, кинилэри синньигэс ханаабанан холбооттоотубут. Ыксал буолла?ына к?н?с да чугуйарга с?пт??х токур-бокур барбыт ханаабаны томтору бы?а ха?ан би?иги диэки ?тт?нээ?и намталга т??эрдибит.

Сэрии диэн ?лэ буолар эбит ээ. Ким к??стээх, ким ?лэ?э кыайыылаах – ол ?ч?гэй саллаат. Урут дойдубар сылдьан, ыараханы с?гэн истэхпинэ кыыс к?р?стэ?инэ, кыбыстан суолтан туоруу сы?арым. Ол сыы?а эбит. О?о эрдэхтэн ?лэлии ??рэниэххэ баар эбит.

Т?тт?р? кэлэн землянкабытыгар утуйа т??эн ыллыбыт.

– Гурьянов уонна Чээрин, – диэтэ лейтенант, – б?г?н э?иги наар немец снайперын кытта охсу?ууну ыыта?ыт. Сэрэни?, бэйэ?итин биллэримэ?, чахчы к?рд?хх?т?нэ эрэ ыты?.

Би?иги иннибитигэр баар учаастакка биир немец снайпера к?ннээбитэ ыраатта. К?ст?бэккэ сылдьан би?иги хас да дьоммутун баа?ырдыбыта. Кинини кытта би?иги сирэй сирэйгэ охсу?ар соругу ыллыбыт.

Бэ?э?ээ буобар Бычков к?н?ск? эбиэтин а?алан истэ?инэ, сиирэ-халты ытыалаан, улаханнык куттаабыт этэ.

– Хайдах к?ст?бэт неме?ий? Тугуй ол кини, остуоруйа?а баар курдук к?ст?бэт бэргэ?элээх ??? дуо? Би?иги снайпердарбыт тугу гыналларый? Ээх, снайпердар, – диэбитэ Бычков уонна би?иги диэки хатыылаахтык к?рб?тэ, – э?иэхэ ки?и бостуой хаа?ыны та?ар дьоно?ут, немец биир снайперын кыайбаккыт. Ээх, эх, снайпердар.

Оттон б?г?н буолла?ына буобар Бычков немец снайперыттан ?сс? улахан иэдээ??э тиксибит. Термос диэн, ки?и с?гэн кэби?эр улахан тимир и?итигэр тобус-толору итии миини с?гэн баран инники кирбиигэ кэлэн истэ?инэ эмискэччи немец снайпера ытыалаабыт. Сыылан окуопа?а киирэн истэ?инэ буулдьа термо?ы тобулу к?пп?т, итии миин Бычков ?рд?гэр тохтубут.

Икки ботуруону буулдьаларын у?улан ылан, термо?ын б??лээн баран кэлбит. Кэлэн би?игини – снайпердары к?рд??н булбатах.

– Тугу гыналларый би?иги снайпердарбыт. Хаа?ыны сииргэ эрэ бэттэр. Мин кинилэри полковникка этиэм, – диэн баран барбыт.

Бу баран бараммыт би?иги мээнэ кэллэхпитинэ, буобар Бычков ?сс? тугу туойуо биллибэт. Кырдьык да ку?а?ан, биир снайперы таба туппат диэн…

Инники кирбиини аа?ан б??л??н бэлэмнээбит сирбитигэр кэллибит, хаспыт сирбит тулатыгар бэ?э?ээ тэпсиллибит оттору туруорталаатыбыт. Кэтэххэ та?ыллыбакка хаалбыт буор тобо?ун отунан сабан са?ыардыбыт.

Халлаан сырдаан эрэр, ?ст??х икки би?иги икки ардыбытыгар ?р?? туман ?ллэн турар.

Гурьянов баран биир связистыын сибээс тардан а?аллылар, телефон туруордулар. Би?иги дьоммутун кытта сибээстэ?э олорор кыахтанныбыт.

Туман к?пп?т?н кэннэ к?н уоттанан мастар т?б?л?р?гэр ойдо. Би?иги иннибитигэр бары барыта ?ч?гэйдик к?ст?р. Ыраах – ?ст??х окуопаларын хара дьирбиилэрэ сыталлар.

Дэриэбинэ сэмнэ?ин кэтэ?инэн с?гэ?эрдээх ?с немец мастартан мастарга хаххаланан, онтон о?хойго дуу, ха?ыллыбыт сиргэ дуу киирэн с?тэн хаала-хаала, са?ан баран эрэллэр. Инники кирбииттэн тыа?а тахсаллар бы?ыылаах.

– Табаарыс лейтенант, 16-с ориентирга ?с немец баар, ытабыт дуо? – диэн телефоннаатыбыт.

– Суох. ?ст??х инники э?эрин кэтэ?и?, ол э?иги учаастаккыт. Атын учаастагы кэтэ?имэ?.

О?хойтон тахсан и?эн ?с немецтэн кэнникитэ охтон т?стэ, икки инники немецтэр эргиллэн истэхтэринэ, биирдэрэ эмиэ о?утта. ???с немец ойон и?эн умса хоруйа т?стэ.

– Би?иги уолаттарбыт ?лэлииллэрэ ыраа?ын, оттон эн би?икки?

– Атын учаастагы кэтэ?имэ…

?ст??х окуопаларыттан икки с??с метр бэттэх хойуу оттоох, онно-манна талахтардаах томтор хотойон т????т?гэр би?иги харахпыт хатанна.

К?н ?сс? да или??илии-со?уруу турар, ол аата, кэннибититтэн тыгар, онон би?иги, бинокль таа?а к?л?м гынан би?игини уган биэрэриттэн куттаммакка, улаатыннарар албастаах таа?ынан к???л туттабыт.

– К?рд?? дуо, у?а диэкиттэн ???с талах т?рд?гэр буруо бур?ас гынна?

– Иккис икки ???с икки талахтар икки ардыларынан.

– С?пк? этэ?ин.