Хаціна

Хацiна
Дмитрий Максимович Акулич

Апошнiя гады маладога хлопца Алеся былi занадта складаныя. Пасля страты мамы, бясследна знiкае яго бацька. Затым, распадаецца яго шлюб i хлопец застаецца y адзiноце. Ён вяртаецца y сямейную хацiну, дзе жыy яго бацька да знiкнення, дзе раней, па нейкiх невядомых прычынах таксама бясследна знiк яго дзядуля. Пагрузiyшыся y адчай, Алесь вырашае знесцi хацiну i пакiнуць гэтае сумнае месца. Але калi малады чалавек пачынае выносiць мэблю, унутры хацiны ён знаходзiць падказкi – знаходзiць прычыну знiкнення бацькi. Гэта кардынальна змянiла яго планы i цяпер, замест таго, каб разбурыць хацiну, ён адпраyляецца на пошукi роднага чалавека. Пасля чаго, Алесь трапляе y розныя заблытаныя, дзiyныя, страшныя сiтуацыi, якiя падобныя на жудасныя сны. Цi зможа ён справiцца з шаленствам новых адкрыццяy? Цi зможа Алесь адшукаць таго, каго шукае?

Дмитрий Акулич

Хацiна

1.

На аддаленым участку густога лесу, недалёка ад гарадской мiтуснi, знаходзiлася драyляная хацiна Вiктара Траyнiка. Заслужаны вучоны даследчай групы Прамб пару гадоy таму звольнiyся з працы, каб заняцца асабiстымi справамi. У свае сорак пяць гадоy, ён пераехаy жыць у гэту драyляную хату, пабудаваную яшчэ яго дзедам. Для яго гэты yчастак зямлi быy па-сапраyднаму загадкавым месцам. Усё сваё дарослае жыццё Вiктар вывучаy i вынаходзiy для таго, каб аднойчы вярнуцца сюды i адказаць сабе на самае вялiкае пытанне: якую таямнiцу забрала з сабой у магiлу яго бабуля, якая перад смерцю была з iм не занадта шчырая y сакрэтах. Яна толькi распавядала чароyныя страшныя казкi пра падарожнiкаy, пасля чаго фрагменты яе гiсторый адкладалiся y памяцi yнука. Тады яшчэ маленькi хлопчык не змог спела прыняць яе словы, будзь ён старэйшы, ён бы стаy унiкаць у апавяданнi бабулькi. І цяпер, набраyшыся ведаy i вопыту, мужчына yсур'ёз вырашыy прысвяцiць усё астатняе жыццё пошукам сямейнай таямнiцы.

Тут жа, на гэтай зямлi, пяць гадоy таму, бясследна знiк бацька Вiктара, Мiкалай. Палiцыя, пасля доyгiх i знясiльваючых пошукаy, вынесла сваю версiю гэтай справе: стары Мiкалай Траyнiк, заблукаy у масiyным хвойным лесе i затануy у блiжэйшай шырокай дрыгве. Пацягнула яго дрыгва на дно. Мала хто, апошнiя яго гады, меy зносiны з iм, але тыя, хто заводзiy з Мiкалаем гутарку y горадзе (касiры цi ж супрацоyнiкi iншых прафесiй) сцвярджалi, што старому было значна цяжэй заблудзiцца y вялiкiм горадзе, чым згубiцца y лесе, якi быy для яго сапраyдным домам. Мiкалай быy выдатным следапытам i паляyнiчым. Ён не меy якiх-небудзь сур’ёзных хвароб, якiя маглi б пацягнуць за сабой яго пагiбель. Бо ён добра сачыy за сваiм здароyем.

Сам жа Вiктар, з-за сваёй працы, не быy уцягнуты y пошукi бацькi, з якiм не меy зносiн парадку дваццацi гадоy. Апошнiя гады, пасля смерцi жонкi, сваёй сям'ёй мужчына лiчыy толькi адзiнага сына Алеся. Для якога, ён заyсёды знаходзiy вольны час па яго прыездзе y госцi з iншага гораду. Вiктар заyсёды iмкнуyся быць для сына добрым татам, лепшым, чым для яго быy яго бацька. Нават цяпер, навуковы прафесар i вынаходнiк Вiктар, працягваy зносiны з сынам па тэлефоннай сувязi. А y астатнi час, ён кiдаy усе свае сiлы на вывучэнне новых для яго анамалiй, якiя yзнiкалi на жылым участку з яго нараджэння. Новае жыццё, было поyнае новых захапленняy. І yсё, што не тычылася яго сям'i i навукi, Вiктар адкiдаy у бок. Худы мужчына, з сiвой галавой i y белым запэцканым халаце, зрэдку выходзiy з хацiны. Выязджаy ён толькi за пакупкамi, калi патрабавалiся патрэбныя матэрыялы, iнструменты i ежа. За гэты месяц яго твар схуднеy i шырокiя зялёныя вочы сталi яшчэ больш вылучацца на яго выцягнутай па форме галаве. Днём i ноччу, ён быццам быy замкнёны вялiкiм iмкненнем, прыцягненнем да таго, што ён адшукаy. Патроху, здавалася, што прафесар з глузду з’ехаy. Ён мармытаy сабе нешта пад нос у краме цi за рулём машыны, пiсаy на сценах формулы, а пасля сцiраy iх, не расставаyся са сваёй запiсной кнiгай, нават калi ад'язджаy у горад. Баяyся, што хтосьцi забярэ y яго yвесь сэнс яго жыцця. Нават з сынам Алесем мужчына не дзялiyся iнфармацыяй. Засцерагаючы яго ад таго, што той можа загубiць сваё маладое жыццё, прыехаyшы сюды.

Сённяшнi летнi дзень абяцаy быць гарачым. За вокнамi перасталi шумець высокiя маладыя елкi. Гучна шчабяталi птушкi. Сонечныя прамянi yжо прабiлiся скрозь ствалы дрэy i краналiся даху. А восьмай гадзiне Вiктар, з апухлымi ад недасыпання вачыма, перш за yсё перачытваy свае yчорашнiя запiсы, правяраy, цi yсё правiльна было запiсана мiнулай цяжкай ноччу. Для яго гэта ранiца пачыналася як звычайна. Вiктар меркаваy, што дзень пройдзе y штатным рэжыме. Вось-вось, ён ужо блiзкi да сваёй мэты. Засталося толькi пару дзён старанна папрацаваць, i ён дасягне таго, да чаго iмкнуyся.

У дзённы час мясцовы шэрыф Бацюк, нiзкарослы пухлы мужчына, павольна ехаy на службовым аyтамабiлi па разбiтай цвёрдай дарозе. Пасля ён зрабiy круты з'езд у лес i засяроджана пачаy весцi машыну. Ён нетаропка ехаy па вузкай дарозе, абсыпанай сухiмi яловымi iголкамi i шышкамi. Шэрыф, сцiскаючы пульхныя вусны, з незадаволеным выглядам аб'язджаy каранi, якiя тырчалi з зямлi. У гадзiну дня, памiж шэра-рудымi стваламi замiльгала хата Вiктара Траyнiка, побач з якiм рос вялiкi шырокi стары дуб. Шэрыф, ламаючы коламi сухiя галiны, пад'ехаy блiжэй да хацiны, спынiyся каля ганка. Ён заглушыy матор белага аyтамабiля, а затым, сапучы носам, цяжка выйшаy з машыны i стаy ля ганка.

– Спадар, Траyнiк?! Вы дома? – гучным тонам вымавiy Бацюк.

Ён, папраyляючы штатную чорна-карычневую yнiформу, цярплiва чакаy, калi ж адчыняцца yваходныя дзверы хаты. Але нiхто яму не адказаy, нiхто не выйшаy. Шум знутры, якi даносiyся да яго маленькiх вушэй, спакушаy Бацюка падысцi блiжэй да дзвярэй. Дапытлiвы шэрыф зрабiy некалькi крокаy наперад, падняyся па рыпучых прыступках i, апынуyшыся ля драyляных дзвярэй, пастукаy па iх сваёй сцiснутай пухлай далонню.

– Траyнiк, адчынiце дзверы! – ён зноy звярнуyся да гаспадара пабудовы, нацэлiyшы свой погляд на мiгатлiвую цень у блiжэйшага акна.

У гэты час Вiктар маячыy па хаце, хаваy усё тое, што можа кiнуцца y вочы шэрыфу i навесцi якiя-небудзь падазрэннi цi ж стварыць недарэчныя пытаннi датычна яго даследавання. Вiктар устрывожана думаy толькi аб адным: нiхто не павiнен даведацца, што хавае гэтая хацiна, бо гэта можа прывесцi да чагосьцi дрэннага. Траyнiк гадаy аб будучых дзеяннях шэрыфа, шаптаy, пацеy. Працягваy бегаць па рыпучай падлозе да таго часу, пакуль Бацюк зноy, больш старанна, гучней не пастукаy у дзверы, чым раней.

Вiктар пракруцiy ключ дзвярнога замка.

– Не турбуйцеся, – з усмешкай вымавiy спадар Траyнiк, выйшаyшы за дзверы хацiны. – Чым магу дапамагчы, шэрыф?

Вiктар хваляваyся, папраyляy свае круглыя акуляры, якiя з-за шырокай усмешкi часта спаyзалi па яго вузкiм вострым носе. Ён недалюблiваy такiх людзей, як Бацюк, якiя сунулi свой нос у чужыя справы.

– Добры дзень. Знiк сабака па мянушцы Джэм. Невялiкага росту, белы, з рудымi плямамi на целе…вочы y сабакi розныя: адно вока сiняе, другое карае. Не бачылi гэтую жывёлу? Можа быць, прабягаy каля вашай хаты? – цiкавiyся шэрыф мяккiм голасам.

– Што, прабачце, сабака?! Не, не бачыy! – суха адказаy сiвавалосы мужчына i развёy рукамi. – Я чалавек вучоны i мне некалi думаць аб сабаках…я рэдка выходжу y двор.

– Вось, паглядзiце! – Бацюк дастаy лiстоyку з кiшэнi i працягнуy яе вельмi блiзка да твару навукоyца. – Дакладна не бачылi сабаку?

– Не. Прабачце, я нiчым не магу вам дапамагчы. – адказаy Вiктар, папраyляючы свой пакамечаны, запэцканы чорнымi плямамi, белы халат.

Для шэрыфа, мужчына паводзiy сябе дзiyна i падазрона. Таму, калi Вiктар вырашыy пакiнуць шэрыфа за дзвярыма i схавацца ад размоy з iм, прыкрываючы дзверы, Бацюк злёгку адсунуy Вiктара y бок, прыцiснуyшы таго да дзвярнога праёму. Шэрыф увайшоy у хату, паправiy свае карычневыя вусы. Адразу агледзеyся па баках. Злева ад яго, пад акном, стаяy шырокi стол i чатыры крэслы. Побач з мэбляй стаяла белая, злёгку аблезлая, вялiкая печ. Справа шэрыф убачыy пару вядзёр празрыстай вады, якую гаспадар набраy з калодзежа за хатай. Насупраць вёдраy дзве высокiх шафы, глiняны посуд, iржавы ровар, працёртыя боты, над якiмi вiсеy чорны ваенны камандзiрскi плашч. Бацюк не бачыy нiякiх намёкаy на тое, што хударлявы прафесар нешта вынаходзiць або вывучае y драyляных сценах пабудовы. Вiктар рабiyся чалавекам, якi проста вырашыy адпачыць i пажыць у поyнай адзiноце, але на фоне гэтага, ён выстаyляy сябе з iншага боку. Апусцiyшы рукi y кiшэнi, Вiктар задыхаy часцей, яго бледны твар вельмi пацеy. Ён перыядычна выцiраy кроплi шырокiм левым рукавом халата, не дастаючы правую руку з кiшэнi, у якой хавалася палова залацiстага шара, толькi адна дэталь. Вучоны раздражняльна, з хваляваннем, не адводзiy вачэй ад няпрошанага госця.

– Вы y чымсьцi мяне падазраяце, шэрыф? – холадна прамовiy Вiктар.

– Так. Дзiyны вы чалавек … мне нешта падказвае, што вы нешта хаваеце ад мяне! – прашаптаy ён, затым з захапленнем зрабiy некалькi маленькiх крокаy наперад, зазiрнуy у астатнi далёкi шырокi пакой.

У iм стаяла два ложка, адзiн больш другога. На падлозе ляжала серабрыстая iмпартная новая вуда, каля шпулькi з лёскай, на корпусе красавалiся чырвоныя лiтары «ZSV». На сцяне гадзiннiк з зязюляй, адна карцiна з выявай хлопчыка аблуднiка.

Шэрыф вярнуyся да Вiктара, якi заставаyся стаяць каля дзвярэй.

– Нiчаго забароненага не хаваеш? Лепш цяпер адкажы… – цвёрда сказаy Бацюк i адвёy свае чорныя вочы y бок адзiнокай печы.

– Не…не. Навошта мне гэта… – адказаy Вiктар, а пасля заyважыy на падлозе кавалак сабачай поyсцi, каля падэшваy шэрыфа.

Вучоны хутка падняy свой спалоханы погляд на Бацюка i падышоy да яго блiжэй, папраyляючы свае акуляры.

– Прабачце, я магу вас праводзiць?! – цяжка задыхаy Вiктар. – Мне варта прылегчы, сёння вельмi горача… А вам варта пашукаць сабаку, чым хадзiць у хаце без нiякага дазволу i пры гэтым, марнуючы наш з вамi час.

– Я сам ведаю, што мне трэба! – адказаy шэрыф, абышоyшы хуткiм позiркам кухонны стол. – Добра, калi yбачыце сабаку y сябе на yчастку, паведамiце. І вось, вазьмiце.

Бацюк працягнуy лiстоyку аб знiклым сабаку прама y халодныя рукi Вiктара i незадаволена выйшаy на ганак.

– Сапраyды, горача сёння, – прашаптаy Бацюк i далонню выцер некалькi кропель поту з гладкага iлба.

Спускаючыся па драyляных прыступках да зямлi, шэрыф паправiy сваю кабуру з пiсталетам. А затым, падышоyшы да машыны, ён павярнуyся i зiрнуy сваiмi маленькiмi вачыма на Вiктара, якi праводзiy яго. У гэты момант, шэрыф бачыy дзiвака y запэцканым халаце, якi нешта прыдумаy у сваёй галаве i спрабуе гэта схаваць. Затым Бацюк з'ехаy. Вiктар хуткiм крокам зайшоy у хату, зачынiy дзверы на замок i iмгненна прыбраy той кавалачак белай сабачай поyсцi, што ляжала на падлозе, якая ледзь не стварыла мужчыне кучу непатрэбных праблем.

– Парадак… – адкiнуyшы лiстоyку y бок, вымавiy Вiктар.

Ад хвалявання яму стала не па сабе. Пот працягваy сцякаць па яго твару i капаy на падлогу, сэрца дрыжала ад страху. Ён нагнуyся над вядром чыстай вады, апаласнуy збялелы твар. Затым увайшоy у далёкi пакой i каменем упаy на ложак. Праляжаy там да цемры. Мужчына стараyся супакоiць сваё пачуццё страху, сабрацца з думкамi, не адпускаючы з далонi залацiстую дэталь, што была y кiшэнi. Ужо y ноч у яго было столькi рашучасцi, што ён зноy адправiyся да сваiх таямнiц, да навукi.

Цяпер, з таго мiнулага дня, хацiна заyсёды знаходзiлася пад зачыненымi дзвярамi, а Вiктар не выходзiy з яе. Знутры вокны былi схаваныя пад нацягнутай цёмнай тканiнай. На yчастак не прыязджаy дапытлiвы шэрыф Бацюк.

Паспешлiва наступiy красавiк: днi былi сонечнымi, цёплымi. Стары дуб у маyчаннi стаяy каля хаты, раскiнуyшы свае яшчэ голыя галiны над шэрым дахам.

Праз вельмi доyгi час да навукоyца зноy прыехаy шырокацелы, як пончык, шэрыф. За адыходзячую зiму ён стаy яшчэ больш круглым. У гэты вясновы дзень Бацюк не змог адшукаць Вiктара дома. Але настырны шэрыф, перакрываючы сваю ляноту недаверам да вучонага, працягваy да яго прыязджаць, спадзяючыся yсё ж убачыць худы белы твар Вiктара. Дзень за днём хата была yвесь час зачынена, на стук у дзверы i клiч нiхто не рэагаваy. Вiктара даyно нiхто не бачыy у горадзе. Яго машына самотна стаяла ля калодзежа, абсыпана жоyтай iголкай розных iглiчных дрэy i злёгку сухой леташняй лiстотай дуба… Новых слядоy на yчастку не з'яyлялася. Мёртва стаяла драyляная хата сярод зялёных жывых елак i хвой. Пасля чатырох дзён, шэрыф перастаy чакаць, што з хацiны выйдзе Вiктар, ён насцярожыyся, успомнiy былое знiкненне Мiкалая Траyнiка, а затым неадкладна завёy справу, распрацаваy пошукавую аперацыю. Група палiцэйскiх узламала дзверы, увайшла y хату. Унутры пахла сырасцю. Усе рэчы гаспадара, ежа i iншыя прадметы Вiктара, заставалiся на сваiх месцах, а вось самога гаспадара не было. Мужчына быццам выпарыyся, пакiнуyшы на стале, сярод бязладна раскiданых кнiг, недоеденный амлет, якi пакрыyся цвiллю, высах. На сцяне на iржавым цвiку вiсеy чорны плашч, у кiшэнi якога, пасля ператрусу, шэрыф Бацюк знайшоy закрыты канверт, з надпiсам: «Майму сыну».

2.

Быy няясны, шэры дзень. Неба закрыла ад людзей цёплыя сонечныя прамянi i вялiкай змрочнай коyдрай навiсла над шумным горадам.

У палiцэйскi yчастак прыехаy той самы сын Вiктара Траyнiка, дваццацiпяцiгадовы Алесь. Знешне ён не занадта быy падобны на бацьку, хiба толькi вочы: такi ж шырокi разрэз вачэй, зялёна-сiнiя адценнi, дробныя вейкi на павеках. Усё астатняе было мамчыным: над вачыма вiселi светла-русыя вузкiя бровы, яе шырокi лоб, галава была круглая, роyны i правiльны нос, тонкiя вусны. Алесь меy дзедаyскiя звычкi: ён быy дапытлiвым адкрытым чалавекам. Алесь адкрыта гаварыy са следчым, спрабаваy ва yсю дапамагчы знайсцi свайго бацьку, з якiм вельмi цесна меy зносiны. Нягледзячы на сваю шматгадзiнную працу, Вiктар заyсёды знаходзiy час, каб паклапацiцца пра сына. Асаблiва пасля смерцi мацi. З часам, Алесь пацiху аддаляyся ад яго, сталеy, завёy сям'ю, угруз у працы i y жыццёвых праблемах. Але не забываy пра адзiнага роднага чалавека. Ён часта тэлефанаваy свайму бацьку, цiкавiyся яго жыццём, здароyем. Але yжо зрэдку заязджаy да яго y госцi. І цяпер ён горка шкадаваy аб гэтым.

Знойдзены лiст, не дапамог наблiзiцца да чагосьцi новага, не прывёy да зачэпак. І цяпер сам Бацюк, як i iншыя палiцыянты, не мелi yяyлення, дзе ж шукаць Вiктара. Чым жа быy заняты навуковец, над чым працаваy мужчына перад знiкненнем? Скончылася цiкаyнасць у шэрыфа, каб шукаць адказы.

У той пахмурны дзень, хлопец толькi на некалькi хвiлiн заехаy у бацькаву хату. Ён не заходзiy унутр, а задумлiва пастаяy каля ганка. Алесь цiха дыхаy i глядзеy на магутны дуб, што нерухома трымаy на сабе дзiцячыя арэлi. Глядзеy на вяршынi хвойнага лесу. Гэта месца выцягвала з яго лепшыя yспамiны. Ён паглядзеy на зямлю, сумнымi вачыма павадзiy вакол сябе. Успамiнаy, як ён быy занадта малы, калi яго yпершыню прывезлi сюды. Як раз у год, у дзяцiнстве, ён праводзiy час з дзедам Мiкалаем. Алесь затужыy, умiг знiклi яркiя фарбы тых успамiнаy. Зараз жа ён застаyся адзiнокiм дарослым хлопчыкам без сям'i. Твар Алеся зрабiyся замкнёным i сумным. Ён больш не мог тут знаходзiцца. У тую гадзiну хлопец сеy у машыну, са злосцю i болем у душы, расчаравана пакiнуy сямейны yчастак.

Праз год, страцiyшы yсякую надзею, Алесь вяртаецца y хацiну. Прахалоднай ранiцай, дваццацiшэсцiгадовы Алесь, праязджаючы па злёгку пазелянелай лясной дарозе на чорным пазадарожнiку, адчуваy сябе спакойна i yпэyнена. Светлавалосы хлопец ехаy аднекуль з поyдня, каб зраyняць праклятую хацiну з зямлёй i вызвалiць свае благiя думкi. Увесь гэты час ён быy разбiты, вiнавацiy ва yсiх знiкненнях гэтую хату, якая зараз нагадвае яму больш аб дрэнным, чым аб добрым.

Па прыездзе шыракаплечы Алесь званком апавясцiy шэрыфа аб спыненнi yсялякiх пашуковых работ i што ён гатовы змiрыцца з тым, што адбылося з яго сям'ёй. Бацюк пасля тэлефоннай размовы, прыехаy асабiста да старой хацiны. Ён прыпаркаваy свой штатны аyтамабiль побач з велiзарным дрэвам.

На дубе слаба трымалiся аранжавыя леташнiя апошнiя лiсты, якiя перажылi халодныя зiмовыя днi. Вецер павольна калыхаy iх, а галiны, павольна адпускалi хвалiстае лiсце на машыну. Дуб быццам не хацеy развiтвацца з мiнулым, пакiдаючы адну маладую галiну з пражытай лiстотай.

Паярчэй стала свяцiць сонца, дзень абяцаy быць па-вясноваму цёплым. Шэрыф сустрэy коратка стрыжанага светлавалосага хлопца ля ганка хаты, зiрнуy на яго гладкапаголены круглы твар звычайным поглядам. Хлопец стаяy каля хаты y чорным палiто, шэрых нагавiцах i y чорных туфлях. Сын вучонага быy невысокiм, меy сярэднi рост i шчыльны целасклад. Алесь прысеy на прыступкi i не прайшло хвiлiны, як да яго падсеy саракашэсцiгадовы Бацюк. Яны пераглянулiся.

– Немагчыма паверыць…столькi часу прайшло… – ледзь чутна сказаy шэрыф, пагладжваючы свае густыя каштанавыя вусiшчы. – Я разумею, што ты адчуваеш…але я цябе заклiкаю не падаць духам.

Алесь глядзеy на шумны лес шырокiмi бацькаyскiмi вачыма. Ён злёгку аблiзаy свае сухiя тонкiя вусны i вымавiy: