Хаціна

Капiтан Катляроy, якi кiраваy усёй дэсантна-штурмавой групай салдат, наблiжаyся да будынка. За яго спiной, услед за iм, iшлi двое салдат. Камандзiр быy упэyнены y тым, што ён першым убяжыць у ацалелы будынак з двума салдатамi. Але тут, у закiнутай карцiннай галерэi, ужо знаходзiyся радавы Агуркоy. Каравокi, высокi, худы хлопец з выцягнутым тварам, злёгку падрыгваy ад халоднага патоку паветра, што цягнуyся з усiх вокнаy. Салдацiк не здымаy з сябе yжо высахлы чорны плашч з цела, ён ахутаyся iм, спрабаваy, як мага больш, сагрэцца. Сцiснуyшыся y сухiм куце, Агуркоy сваiмi тонкiмi пальцамi пiянiста, трымаy перад сабой аyтамат. Пры гэтым напружана yслухоyваyся ва yсе навакольныя гукi.

У момант, калi y будынак увайшоy устрывожаны камандзiр з двума салдатамi, юны Іван Агуркоy хутка падняyся з падлогi, выпрастаyся i прыбраy з бледнага твару разгублены выгляд. Плашч раскрыyся i Агуркоy усiм сваiм целам iмгненна адчуy i прыняy увесь холад вясновай ранiцы. Ён задрыжаy яшчэ мацней.

Круглатвары Катляроy, ступаючы на дробныя аскепкi шкла, падышоy да Івана.

– Ты тут адзiн? – спытаy з сур'ёзным выглядам капiтан, апусцiyшы шырокiя русыя бровы над блакiтнымi вачыма.

– Так дакладна. – адказаy Агуркоy, i сцiснуy усе свае цяглiцы тонкага цела, каб пазбегнуць дрыжыкаy перад капiтанам.

Затым, калi Катляроy адышоy, радавы тут жа расслабiyся i зноy задрыжаy.

Упэyнены y сабе камандзiр не давяраy Агуркову з-за яго юнага yзросту, лiчыy, што Іван не абыходзiy усе памяшканнi, а проста сядзеy тут у чаканнi прыходу яго таварышаy па службе. І каб пераканацца y словах Агуркова, Катляроy моyчкi паказаy рухам рукi i пальцаy радавому Зуйко агледзець памяшканнi першага паверха.

У гэты час да Агуркова падышоy саракапяцiгадовы салдат Мельнiк.

– Не бойся ты, вайна заyтра скончыцца. – аптымiстычна вымавiy мужчына.

– Я не баюся. Гэта yсё ад холаду. Я ж паyднёвец. – скрозь дрыгаценне шырокiх вуснаy адказаy Агуркоy.

Затым камандзiр Катляроy звярнуyся да iх дваiх:

– Хопiць балбатаць! За працу. На пазiцыi! – загадаy Катляроy, паказваючы рукамi на пасты радавых.

Будынак, у якiм знаходзiлiся салдаты, меy асаблiвую канструкцыю: франтальная частка была з ваконнымi праёмамi на yсiх паверхах, бакавыя сцены былi цалкам забудаваны, задняя частка мела вокны толькi на другiм паверсе i адны дзверы на першым. Таму тут было зручна хавацца да пачатку ваеннай аперацыi.

Для камандзiра Катлярова сённяшняя ранiца была змрочная i сырая, чым мiнулая. Шыракаплечы камандзiр зняy з сябе чорны плашч i павесiy яго на тоyсты цвiк, якi тырчыy у сцяне. Кiнуy у бок каску i надзеy на лысую галаву шэрую, з жоyтымi палосамi фуражку. Непрыемныя пачуццi кранулi яго душу.

Радавы Зуйко хутка вярнуyся i стаy перад iм.

– Капiтан? Усё чыста! Запасны выхад завалены, усе памяшканнi пустыя i не маюць пагроз. Чакаю далейшых указанняy.

– Бачыш паyразбiтую лесвiцу? Збудуй што-небудзь, выпраy яе i забярыся на другi паверх. Агледзься там, пасля далажы мне. – упэyнена цвёрдым голасам прамовiy Катляроy.

Светлавалосы, схуднеyшы за апошнiя днi вайны, дваццацiпяцiгадовы хлопец Зуйко быy сапраyдным салдатам. Яго жоyта-зялёныя вочы на авальным твары не ведалi стомленасцi i заyсёды накiравана глядзелi наперад. Невысокага росту хлопец адказна выконваy усе загады камандзiра. Зуйко зняy з галавы капюшон i пару кропель упалi на яго завостраны нос, на ружовыя шчокi i хутка сцяклi на тонкiя сухiя вусны.

– Слухаюся, капiтан. – глухiм голасам адказаy радавы.

Ён тут жа iрвануy з месца да паyразбураных шэрых прыступак, што вялi наверх. Салдат горда перасунуy зброю за спiну, схаваy яе пад плашчом i старанна стаy шукаць прыдатны матэрыял.

Катляроy падышоy да цэнтральнага дзвярнога праёму, прыпадняy сырое цёмна-зялёнае палатно, паглядзеy на варожыя мёртвыя целы i незадаволена скрывiy свой круглы твар. Выразныя маршчыны акружылi яго блакiтныя халодныя вочы. На бетоннай падлозе ляжалi два бяззбройных салдата: мужчына i жанчына. Мабыць, пасля iх смерцi, хтосьцi скраy iх вiнтоyкi. Целы былi y чорна-белай камуфляжнай экiпiроyцы, на грудзях былi зялёныя лiчбы. У аднаго з мёртвых людзей галава чамусьцi знаходзiлася без ахоyнага шлема. На жаночай зялёнай скуры твару былi дробныя раны i застылая цёмна-чырвоная кроy. Яе зялёныя вусны злёгку збялелi, кароткiя чорныя валасы былi запэцканыя пылам. Капiтан пераканаyся y тым, што пад цёмна-зялёным плашчом ляжалi салдаты яго працiyнiка. Затым вярнуyшы палатно, ён закрыy iх целы i адышоy. Катляроy трывожна падумаy аб сваiх салдатах, як жа хутка парадзела яго невялiкая i не гэтак навучаная група, што двое салдат, да свiтання, па-ранейшаму не дабралiся y гэта месца. Магчыма, iх мёртвыя целы yжо ляжаць дзесьцi y гразi, забiтыя зялёнымi людзьмi. Камандзiр хутка адпусцiy цяжкiя думкi, адкiнуy балючы погляд i паспяшыy разабрацца з варожымi мёртвымi целамi.

– Агуркоy, Мельнiк, да мяне! – цiхiм голасам заклiкаy высакарослы камандзiр.

Радавыя салдаты знаходзiлiся непадалёк ад яго, дзяжурылi ля вокнаy. Па iх чорных плашчах сцякалi празрыстыя кроплi вады. Рукi салдат злёгку прамерзлi ад халоднай непагадзi, прасiлi цяпла. Салдаты хутка кiнулi погляд на камандзiра i разам паспяшалiся да яго. Знялi капюшоны, пад якiмi хавалiся шэрыя каскi.

– Трэба прыбраць забiтых з праходу. Адцягнуць iх у той бок. – паказаy Катляроy на вузкую сцяну, у цэнтры якой праглядалася чырвоная цэгла ад абваленай тынкоyкi.

Сам жа Катляроy заняy пазiцыю Мельнiка, прадоyжыy сачыць за гарадскiм разбураным наваколлем.

Худы, як трасцiнка, Іван Агуркоy палахлiва глядзеy на мёртвых салдат i неахвотна выконваy загад камандзiра. Ён усё часцей папраyляy каску, якая павольна спаyзала яму на вочы. Агуркоy меy нястрыманае жаданне пакiнуць службу, але не меy уяyленне, куды дзявацца пасля. Хлопец i паyгода не праслужыy у войску, як яго кiнулi на вайну. Яму было цяжка yспрымаць ваенны час: глядзець на загiнуyшых, чуць выбухi i стрэлы.

Кiнуyшы апошняе цела да сырой сцяны, з вусн Агуркова пачулiся yздыхi, а затым словы.

– Я ж магу ляжаць таксама, мёртвым… – прашаптаy юнак, ды так, што яго пачуy Мельнiк.

– Трэба думаць аб iншым, што мы вернемся дадому да сваiх блiзкiх. Што чакаюць нас… Хутка скончыцца вайна… Вось завершым заданне i перамога наша. Так што, збярыся, хлопец, i давай закрыем гэтую змрочную тэму. – упэyнена сказаy Мельнiк, папраyляючы сваю шэрую yнiформу.

Яшчэ за тыдзень перад адпраyкай на гэтае заданне моцны духам мужчына Леанiд Мельнiк не раз чуy ад Агуркова падобныя словы на трэнiроyках i пасля iх. У тыя днi Мельнiку не было да канца вядома, што ж на самай справе адчуваy хлопец. Ён толькi прадбачыy i падтрымлiваy радавога y цяжкiя ваенныя хвiлiны. Мужчына глядзеy на хлапчука Івана, як на сына. Перажываy за яго. Думаy аб тым, што ж будзе з iм, там, на лiнii фронту? Як павядзе сябе гэты хлопчык у сапраyдным баi?

У адрозненне ад юнага Івана, саракапяцiгадовы Леанiд у свае маладыя гады праслужыy два гады y разведцы, а пасля, вярнуyся дадому, завёy сям'ю. Мiрна жыy да прыходу вайны. А калi пачулiся першыя выбухi бомбаy, яго двое сыноy першымi сышлi на фронт, а праз тыдзень, следам, быy прызваны сам ён. Да сустрэчы з Агурковым, мужчына yжо прайшоy некалькi ваенных заданняy, яму не раз даводзiлася змагацца за сваё жыццё. Нямала ён пабачыy смерцяy у апошнi ваенны час. І за гэты перыяд бiтваy Леанiд не пераставаy думаць пра дзяцей, аб каханай жонцы Наталлi, што засталася чакаць сваiх мужчын у маленькай вёсачцы.

Агуркоy ужо перастаy дрыжаць, але цяжкiя думкi не давалi яму супакоiцца. Імi ён працягваy палохаць сябе, не адводзячы вачэй ад мёртвых целаy.

Мельнiк, бачачы насупраць страшны погляд салдата, хутка закрыy трупы палатном. Затым павярнуy юнака да сябе, маючы намер яго адцягнуць. Але не паспеy сказаць нi слова, бо яго апярэдзiy сам Агуркоy.

– Чаму ты yпэyнены, што мы паспяхова завершым ваенную аперацыю? Ёсць жа варыянт, што хтосьцi памрэ з нас! – песiмiстычна сказаy Іван i моцна сцiснуy скулы.

– Хопiць, Іван! Перастань так думаць. Хiба y цябе няма чалавека, для якога трэба жыць? – раздражнёна спытаy Мельнiк.

– Ёсць такi… Але я не хачу ваяваць. Я не хачу забiваць. Я хачу дадому!.. Добра, я паспрабую знайсцi y сабе сiлы, буду думаць пра маму. – хлапчук працягнуy халодную руку Леанiду для поцiску, iмкнучыся адкiнуць дрэнныя думкi.

– Ты справiшся. – адказаy мужчына i, па звычцы, моцна сцiснуy руку калегу. – Усё будзе добра. Ты, галоyнае, трымайся за мяне. Зразумеy? – погляд у Мельнiка быy незалежны i моцны.

– Так. – не разважаючы, адказаy Іван, пляскаючы чорнымi вейкамi.

Размова хутка сцiхла, трэба было вяртацца да вокнаy. Радавы Мельнiк паспяшаyся змянiць камандзiра, якi yжо стаяy каля yваходу i пiльна сачыy за сiтуацыяй па-за будынкам.

Пасля, капiтан Катляроy паправiy чорныя пальчаткi i адышоy ад салдат, шырокiмi крокамi падышоy да свайго пакiнутага плашчу, страсянуy з яго апошнiя кроплi. Затым сваiмi буйнымi пальцамi ён выцягнуy з кiшэнi шэрай унiформы рацыю. Уключыy яе. Акрамя шуму перашкод i перыядычнай цiшынi, рацыя нiчога не перадавала. З вялiкiм засмучэннем, ён кiнуy бескарысную сувязь i злосна прагаварыy пра сябе некалькi лаянкавых слоy. Паглядзеy на радавых салдат, засмучаючы сябе няпоyным атрадам замацаваных да яго байцоy.

Аб радавым Зуйко быццам бы зусiм забылiся. А ён ужо збудаваy памiж прыступкамi над абрывам масток з драyляных рэшткаy i правадоy, i падняyся на другi паверх. Салдат узяy пiсталет у рукi i павольна iшоy па калiдоры другога паверха, ступаючы на захламлёную падлогу. Пад падэшвамi, нiбы дробкi, хрусцелi трэскi ад разарваных дзвярэй. Калiдор, дзе злева толькi ваконныя праёмы, а справа кабiнеты, быy жудасным. Чорныя плямы ад выбухаy i рэдкiя сляды ад куль малявалiся на сценах. Зуйко непахiсна выконваy задачу: пiльна iшоy наперад, з асцярожнасцю, па чарзе зазiраy у кожнае памяшканне, размахваy зброяй. Лётала мёртвая цiшыня. Ляжала мноства забiтых грамадзянскiх целаy, як кучамi, так i паасобку, як раскiданыя лялькi. Невялiкiя вочы маладога салдата не палохалiся мерцвякоy, Зуйко быy толькi здзiyлены жудаснай крывавай расправай над нi y чым невiнаватымi людзьмi.

На першым паверсе yсе насцярожылiся, калi праз нейкi час з другога паверха пачуyся грукат, быццам нешта yпала, разбiлася на кавалкi. Гэта была адзiная ваза, якая цудам змагла ацалець у бiтвах i пасля бамбаванняy. Але, радавы Зуйко, якi спешна вяртаyся назад да камандзiра, зачапiy яе сваiм цяжкiм чорным абуткам. Ён хутка перабiраy ногi, спускаyся па лесвiцы.

– Камандзiр! – адчуваючы холад, сказаy ён. – Чалавек…там…чалавек! – крыху заiкаючыся, таропка паведамiy малады салдат.

Агуркоy i Мельнiк адразу павярнулiся на голас, адкiнуyшы загад сачыць за сумным архiтэктурным краявiдам. Тады камандзiр рэзка павярнуy галаву i зiрнуy сярдзiтымi вачыма y iх бок, прымусiy салдат вярнуцца да сваiх абавязкаy. І тут жа павярнуy галаву на занепакоенага салдата Зуйко.

– Вораг? – падхапiyшы аyтамат i звесiyшы бровы, спытаy Катляроy.

– Грамадзянскi.

Камандзiр здзiвiyся, затым зноy адвёy свой погляд ад схуднелага твару радавога Зуйко i аслабла звярнуyся да астатнiх:

– Вы, двое, заставайцеся тут. Глядзiце yважлiва.

А пасля, не губляючы часу, хутка пакрочыy да лесвiцы.

– Зуйко?! За мной! – злосна, быццам адчуваючы нейкую здраду, сказаy Катляроy.