Хаціна

– Як што…?! – яна адпусцiла захоплены погляд i таямнiча паглядзела yнiз. – Карцiны! Трэба выратаваць усе гэтыя важныя для мастацтва карцiны. Зiрнiце на iх. Вось палатно Алiсейка…а вось, знакамiты партрэт хлопчыка – «Нешчаслiвы чалавек», Баyжэвiч…

Дзяyчына, паддаyшыся шоку вайны, не змаyкала. Яна казала пра yсе карцiны, перабiрала кучу палотнаy, спрабуючы даказаць iх важнасць, значэнне кожнай з iх.

Алесь спакойна глядзеy на Марыну i мiма праводзiy яе напорыстыя словы. Ён атрымлiваy асалоду ад успыхнутых пачуццяy да яе, ён думаy толькi пра сваё.

– Я павiнен апрацаваць твае раны, драпiны. – клапатлiва, сказаy Алесь, а пасля, не стрымлiваючы цiкаyнасцi, дадаy: – Ты мяне не пазнаеш? – прашаптаy ён, баючыся пачуць няправiльны адказ.

– Абавязкова трэба yзяць з сабой таксама гэтыя палотны: «Дзецi», «Сапраyднае чараyнiцтва», «Поле дзьмухаyцоy» i вось гэтыя… – працягвала перакладаць мастацкiя работы энергiчная Марына.

Алесь узяy яе за руку i пасунуy да сябе.

– Ты мяне не пазнаеш? – цiхiм голасам зноy спытаy хлопец i адпусцiy яе мяккiя рукi. – Так, прабач, ты не можаш мяне пазнаць…вось я дурань… Даруй! Зараз я павiнен апрацаваць раны!

– Што? – не разабраyшы слоy, здзiвiлася дзяyчына.

Яе адпусцiy мiжвольны стан страху i яна сказала:

– Што вы шэпчаце!? Я вельмi рада, што вы тут…вайна што, ужо скончылася? – з пералiвамi y голасе казала яна.

Зуйко, у час iх размоy, з цiкавасцю слухаy незнаёмку, паварочваyся да яе.

На першым паверсе па-ранейшаму заставалася трое салдат. Калi ж капiтан Катляроy спусцiyся да iх, то Агуркоy працягваy уважлiва сачыць за перыметрам. Па выглядзе юнага салдата было вiдаць, што ён ужо знаходзiyся y стомленым стане, але yсё ж выконваy загад. А Мельнiк, як пачуy тупанне камандзiра, адкiнуy цыгарэту i хутка yскочыy з крэсла. Леанiд, з вiнаватым тварам, пераглянуyся з капiтанам i паспешлiва адышоy ад лейтэнанта. Ішоy так хутка, што нiз плашча развiваyся y халодным паветры. Стаy справа, ля крайняга акна, i, з лёгкiм настроем, ён узяyся несцi дазор. Да Катлярова паспяшаyся лейтэнант.

– Капiтан!? – звярнуyся Сядоy да старэйшага па званнi, роyна yстаy перад iм, як стрыжань, аддаючы гонар.

– Лейтэнант?! – адказаy Катляроy.

– Што з грамадзянскiм? – пацiкавiyся Сядоy, прыслабiyшы цела.

– Дзяyчына, магчыма работнiк карцiннай галерэi. Без прытомнасцi. Зараз радавы Траyнiк стараецца вярнуць яе да жыцця.

– Вы давяраеце яму? – з асцярогай у голасе, рашуча спытаy Сядоy.

– З чаго раптам такiя пытаннi, лейтэнант? Вы яго y чымсьцi падазраяце? Давяраю, як i yсiм тым, хто тут. – з упэyненасцю y голасе адказаy камандзiр i адразу ж, на секунду, засумняваyся y кожным са сваiх салдат.

Так як Катляроy блiзка не ведаy кожнага з iх, ён адчуy нейкую насцярожанасць. У яго распараджэннi салдаты паступiлi не занадта даyно i тое, што нездарма Сядоy завёy такую размову, яго пужала. Але Катляроy не хацеy ламаць каманду, пасялiць сумнеy у сабе i y салдатах свайго атрада, таму ён наyмысна адмаyляy нешта падобнае. Сядоy прадоyжыy:

– Я яго нi y чым не падазраю. Проста…ён нейкi цёмны, дзiyны. Вы даyно яго ведаеце? Не спадабаyся ён мне, калi мы разам iшлi да гэтага будынка. Ён дакладна, ваенурач?

– Яго асабiстая справа кажа, што ён ваенурач! Ведаю я яго не менш, чым усiх вас. Асабiста? Не! Скажу табе так, я y даyгу y яго бацькi, абяцаy яму, нагледзець за яго сынам. – задуменна, разважаy камандзiр. – Давай, перастань гэтыя здагадкi! Замянi Агуркова, хай радавы адпачне. Хутка выступаем. – адважна прамовiy ён i паглядзеy на гадзiннiк.

– Слухаюся, капiтан. – вымавiy лейтэнант i з незадаволеным пачуццём паправiy аyтамат.

Запальчывы Сядоy больш не прамаyляy свае думкi yслых. У ваенны час ён заyсёды адказна выконваy статут i не iшоy на дзёрзкiя дыскусii са старэйшым па званнi. Але yнутры сябе ён хутка загараyся, як запалка, i павольна тушыy свае yнутраныя парывы. Не называючы канкрэтных прычын капiтану аб недаверы да радавога Траyнiка, Сядоy усё роyна прадоyжыy круцiць у сваёй галаве падобныя думкi. Нiбы yнутраны голас забруджваy яго стаyленне да Алеся, шаптаy непатрэбныя думкi i словы.

Сядоy змянiy Агуркова на варце.

Сцiплы салдат Агуркоy з лёгкасцю прыпаy да сцяны, а затым сеy на крэсла. Цяпер у яго галаве не хапала сiл на благiя думкi пра вайну, ён прыемна атрымлiваy асалоду ад адпачынка. Іван зняy з сябе чорны плашч, затым апусцiy заплечнiк, але пакiнуy на рамянi аyтамат i зноy накiнуy на сябе плашч. Адкрытая частка яго галавы азябла ад халоднага паветра, што даносiyся з акна пры дазоры. Ружовыя адценнi твару, з-за смуглай скуры, былi не занадта выразныя, а маленькi нос пасопваy. Юнак дастаy з заплечнiка банку кансервы грачанай кашы з мясам. Адкрыy яе. Выцягнуy армейскi нож, што мацаваyся на нiжняй частцы правай нагi. І, быццам не заyважаючы капiтана, ён галодна i прагна з'ядаy кансерваваны прадукт. А Катляроy моyчкi, з жалем, паглядаy на благога безабароннага хлапчука Івана. Капiтан не перашкаджаy яму, крыху далей адышоy, дазволiyшы салдату хоць на некалькi хвiлiн адцягнуцца ад вайны.

Радавы Мельнiк, размясцiyшыся y некалькiх кроках ад камандзiра, з павагай падзяляy добрую справу Катлярова. З добрым настроем ён адвёy погляд ад Агуркова, а затым успомнiy свайго малодшага сына i тут жа засмуткаваy.

І y гэты час, нечакана для yсiх, пачуyся грукат. Глухiя выбухi аб'ядналi два паверхi. Яны даносiлiся здалёк – загрымеy гарызонт у палаючым агнi i крывi. Лiнiя фронту ажывiлася, даючы зразумець усяму атраду Катлярова, што yсё толькi пачынаецца. Капiтан i лейтэнант чакалi гэтага, бо шум бiтвы казаy пра працяг iх ваеннай аперацыi.

За вокнамi карцiннай галерэi, па-ранейшаму, не было вiдаць варожых салдат. Але раз за разам нешта грукатала i пужала маладых салдат. З першымi выбухамi Зуйко зiрнуy у прыцэл снайперскай вiнтоyкi. Нiбы мурашы, удалечынi мiльгалi шэрыя каскi салдат. Чорны пясок падкiдвала yверх, гарачыя iскры ляцелi следам. Вось аб чым яго папярэджвала дрэннае прадчуванне.

Ад грукату дзяyчына здрыганулася i халодным позiркам рэзка паглядзела на Алеся. А той моцна схапiyся за зброю i хвалююча кiнуy погляд на таварыша па службе, быццам чакаючы ад яго нейкага адказу. Але радавы Зуйко, працягваy назiраць, нi на секунду не адыходзiy ад акна.

Камандзiр падабраy рацыю, якую раней адкiнуy у бок. Да няшчасця, яна зноy падводзiла яго, шыпела, як змяя, злавала Катлярова. Ён яшчэ мацней адкiнуy яе да лесвiцы i раздражнёна крыкнуy:

– Халера!.. Лейтэнант! Хутка yсiх сюды! – капiтан паказваy левай рукой на другi паверх.

Выбухi яго не палохалi, не злавалi. А рацыя не y першы раз з iм варагавала. Лютасць расла ад таго, што палова нявопытных яго салдат тут жа можа легчы ад першых куль працiyнiка.

Сядоy хутка падняyся на другi паверх, адшукаyшы салдат, ён адважна з’явiyся y дзвярным праёме.

– Пара выступаць. Пачынаем аперацыю! – з усмешкай гучна крыкнуy лейтэнант. – Усе, спускаемся!

– Што пачынаем? – спытаy Алесь, седзячы на каленях.

Лейтэнант наyмысна паглядзеy кiслым поглядам на яго, а затым пакiнуy другi паверх.

Да Алеся падбег Зуйко i з лёгкiм дрыжаньнем у голасе, вымавiy:

– Уставай. Пайшлi хутчэй да капiтана.

Зуйко перакiнуy снайперскую вiнтоyку за спiну.

Тады Алесь неакуратна i хутка сабраy усе медыкаменты, падняyся i адважна паглядзеy на дзяyчыну. А затым упэyнена працягнуy ёй левую руку.

– Давай, хутчэй. Пайшлi. Тут становiцца небяспечна. – выразна, па-камандзiрску, сказаy Алесь Траyнiк.

Марына моцна сцiснула яго далонь, даверылася незнаёмаму салдату. Паднялася. Яна, прыхапiyшы з сабой адну з карцiн, упэyнена паспяшалася yслед за салдатамi.

Агуркоy, з-за шуму разрываючых снарадаy, ад страху yраз праглынуy рэшткi ежы, што трымаy у роце. Выпусцiy з рук недаедзеную банку кашы на падлогу. Амаль пустая бляшанка зазвiнела i Іван спалохана yстаy на ногi, паглядзеy на горкi погляд Катлярова. Камандзiр чакаy, калi ж да яго спусцяцца салдаты з другога паверха, калi ж усе збяруцца каля яго. Удалечынi, за горадам, стрэлы прадаyжвалi клiкаць Катлярова да сябе, яны зараджалi y iм адважныя i часам нядобрыя пачуццi. Камандзiр быy гатовы хоць зараз, адказаць ворагам.

– Вайна… – шумна выдыхнуy Мельнiк.

Калi ж трое чалавек спусцiлiся yнiз i yвесь атрад сабраyся разам, Катляроy цвёрда вымавiy, быццам не заyважаючы дзяyчыны за спiнамi салдат:

– Атрад, рыхтуйся! Мы выступаем!

6.

Белае сонца хавалася за пахмурным небам. Па развалiнах i над вадзяным брудам упарта лётаy халодны вецер.

Сабраyшыся з сiламi, атрад быy гатовы yжо выходзiць. Катляроy услед за камандай скруцiy свой плашч i як усе змясцiy яго пад заплечнiк, замацаваyшы на зашпiлькi. Затым ён прыбраy фуражку з выгаленай галавы i нацягнуy чорны падшлемнiка, следам надзеy каску. Строгi твар камандзiра адлюстроyваy яго мужнасць. Пара было нешта сказаць сваiм салдатам, але гэты шлях пачынаyся са слоy лейтэнанта.

– Капiтан, мы што, грамадзянскага з сабой павядзём? – падняy свае чорныя тонкiя бровы Сядоy.