Хаціна

– Ды хiба тут супакоiшся…?! Спачатку знiкае дзед, затым мама памiрае y авiякатастрофе, пасля тата знiкае, а да фiналу жонка падае на развод… Не такога жыцця я хацеy. Праклён нейкi, – апусцiy галаву Алесь. – Хоць бы штосьцi добрае адбылося. Але не ж. Чуе маё сэрца, што гэтым усiм не скончыцца…

Бацюк зняy фуражку, вызвалiy сваю амаль лысую галаву i падтрымаy размову:

– Эх, пара табе, хлопец, узяць сябе y рукi i пачаць жыццё па-новаму… Ну, знясеш ты хацiну, а далей што? Ты давай, не з’язджай з глузду. Хоць бы паспрабуй жыць…проста жыць, а не мучаць сябе, забiваць сябе горкiмi yспамiнамi. Павер мне… Я страцiy дачку, ёй было дзесяць…ведаеш, што я зразумеy? Што сваiм горам я не вярну яе, а толькi знервавую яе, калi яна глядзiць на мяне з неба…i сябе. Якiм бы яна хацела бачыць свайго тату? Дакладна не праклiнаючым жыццё. Некаторыя рэчы мы не y сiлах змянiць або выправiць. Што б ты не рабiy, ты yсё роyна губляеш тое, што табе дорага… Табе толькi застаецца жыць з болем, якую немагчыма заглушыць, яе толькi можна прыглушыць…пакiнуyшы y сэрцы i y памяцi. Працягвай жыць, Алесь… Ты яшчэ малады, яшчэ не раз паспееш зрабiць нешта добрае, – у светлых вачах шэрыфа было прыкметна, якiм ён быy па-сапраyднаму адчувальным чалавекам у душы.

Бацюк замоyк i зiрнуy на фуражку. Затым ён устаy, неабыякава паглядзеy на сумнага Алеся i адышоy да машыны. Цэлы дзень быy разбiты.

Хлопец падняy вочы, паглядзеy наперад скамечаным позiркам на мужчыну y унiформе, якi вяртаy фуражку на галаву. Падымаючы правую руку з галаyным уборам уверх, рукаy злёгку споyз i Алесь заyважыy на yнутраным боку запясцi шэрыфа татуiроyку – невялiкi чорны трохвугольнiк. Затым хлопец адвёy свой погляд на яго машыну. Бацюк загаварыy:

– Ах, яшчэ… Калi yсё ж будзеш бурыць тут усё i не захочаш пакiдаць сабе стол, я б хацеy яго забраць. Добра? Патэлефануй, калi захочаш пакiнуць мне стол, – усклiкнуy шэрыф, сядаючы y аyтамабiль, спрабуючы разрадзiць непрыемную абстаноyку.

– Э…так! Добра… – адказаy Алесь, а затым устаy, кiyнуy галавой у бок госця i yвайшоy у хату.

Ён зiрнуy на карычневы стол, што стаяy у цёмным куце пад закрытым акном. На стале yсё гэтак жа ляжалi раскiданыя кнiгi, пыл схаваy iх тонкiм шэрым пластом.

– Здаyся яму гэты стол?! – прагаварыy хлопец, апусцiyшы далонi на прадмет, злёгку прагнуyшы спiну. – Стол…сямейны стол… Стол!?

Алесь задумаyся, а затым, скрывiy твар, дастаy з унутранай кiшэнi палiто бацькаyскi лiст. Прабягаючы шырокiмi вачыма па пакамячаным лiсце, Алесь адшукаy тыя самыя радкi, якiя дазволiлi yсумнiцца y яго пакоры.

«…свяшчэнны стол, за якiм мы сабралiся yсёй сям'ёй у апошнi раз…захаваy усе нашы yспамiны пра той дзень. Ты, магчыма, яшчэ памятаеш, як бабуля прасiла захоyваць таямнiцы, якiя прамаyлялiся за гэтым сталом…не забывай…»

У гэты час, каля акна праляцела чорная варона, якая, прагаварыyшы сваю песню, злёгку спалохала Алеся. Хлопец трохi продрог, кiнуy свой iмгненны погляд на зацягнутае цёмнае акно, сарваy з яго чорную тканiну i кiнуy на падлогу, упусцiy яркае святло y хату. За шклом слупом стаялi елкi. Нiчога страшнага не было. Тады ж у хаце пыл быy паyсюль. Ён цяпер добра стаy прыкметным y цёплых промнях святла. Алесь крануy старадаyнi стол, сагнуy каленi, сеy i зiрнуy пад яго. На адной з дошак быy выдрапаны крыжык, знак ужо страцiy сваю свежасць i злёгку губляyся y прыродных малюнках дошкi. Алесь узгадаy той дзень, калi ён з дзедам Мiкалаем будаваy на месцы гэтага крыжыка маленькае таемнае сховiшча.

Алесь адразу ж паспрабаваy адкрыць схованку, у яго не атрымлiвалася, пальцы саслiзгвалi. Тады ён залез цалкам пад стол i y нязручным становiшчы, крывiyшы тварам ад стараннасцi, адарваy кавалак нiжняй частцы дошкi стала. Адтуль з зняволення, падае жоyты нататнiк памерам з пачак цыгарэт. Выбраyшыся з-пад стала i yзяyшы y рукi знойдзены прадмет, Алесь перш за yсё адкрыy нататнiк з першай старонкi. У iм хлопец убачыy, як бацькаyскiм почыркам распiсаны дэталi першых крокаy даследавання. Прагартаyшы yвесь нататнiк, стала зразумела, што Вiктар спешна yпiсваy словы. Дзе-нiдзе неакуратныя чарнiла не давалi з дакладнасцю разабраць пасыл вучонага-вынаходнiка. Алесь хутка прабегся вачыма па старонках канспекта. Яму здавалася, што yсё тое, што было напiсана яго бацькам, было толькi яго фантазiяй.

«Хiба можа насамрэч такое адбывацца? А што калi…усё праyда! Нездарма ж бацька хаваy свае сакрэты. Тады, дзе ж ён цяпер? Там жа дзе i дзед!? Не, такога не можа быць…я пачынаю трызнiць», – разважаy Алесь.

І yсё ж хлопец не адыходзiy ад той думкi, што бацькоyскi лiст i нататнiк былi звязаныя памiж сабой. Мiж тым ён не меy уяyлення, што рабiць далей з гэтым усiм. Яго педагагiчная адукацыя y галiне замежнай мовы не дазволiла яму разабрацца, што ж казалi yраyненнi або канкрэтныя навуковыя прапановы. Але адно ён дакладна зразумеy, што тата думаy пра яго не раз…пакiдаючы гэтыя падказкi.

Алесь кiнуy нататнiк у кучу запыленых забытых кнiг, зняy з сябе чорнае палiто, адкрыyшы белы свiтар, i пачаy корпацца y хаце. Ён меy намер знайсцi наступную падказку, указанне, каб хутчэй разабрацца з заблытанымi думкамi. Увесь астатнi дзень, да вечара, хлопец разбiраy бацькаyскiя рэчы. Ён складваy у свабодны кут пакоя вопратку i yсякiя тканiны, а больш цвёрдыя матэрыялы Алесь выносiy з хаты. Тут жа, ён знайшоy скамечаны белы лiст паперы, на якiм вялiкiмi лiтарамi было напiсана: «Прапаy сабака Джэм», нiжэй было каляровае фота жывёлы i нумар тэлефона гаспадара. Алесь надаy больш увагi гэтай лiстоyкi, ён меркаваy, што yсё, нават такая маленькая рэч, можа сказаць аб шмат чым. Хлопец паклаy лiстоyку на моцны стол. Пасля прадоyжыy прыбiраць у далёкiм пакоi. Пылу было шмат. Алесь раз за разам чхаy, мыyся. Час хутка хiлiy сонца да гарызонту. Цямнела за вокнамi. Познiм вечарам Алесь разбiраy апошнi ложак. Стомленасць яго не трывожыла. Уцягнутасць у загадкi гэтай хаты была мацней, штурхала не здавацца. Гэта было нейкiм займальным захапленнем, за якiм хлопец не заyважаy, як хутка сыходзiць час, як яму хацелася есцi, адпачываць. І калi ж Алесь прысеy на падлогу, ён заyважыy, што пад адной з тоyстых драyляных ножак ложка, хавалася прадрапаная маленькая метка, якая нагадвала iкс – «х». Алеся нагнала цiкаyнасць, якая падштурхнула яго на пошукi новых сакрэтаy старой хацiны. «Вось ён знак!» – падумаy тады хлопец, адкiнуyшы yсе дэталi ложка блiжэй да yваходных дзвярэй. Прахалодным вечарам, ён заyважыy, што чатыры дошкi лакаванай падлогi маюць крыху iншае адценне. Гэта было прыкметна толькi y тым выпадку, калi доyга глядзець на падлогу. А палiцыя пры ператрусе толькi мiмаходам зiрнула пад ложак, ды i толькi, так i не заyважыyшы адрозненне дошак. Алесь пацягнуyся да прылады, моцна yзяy у далонь чырвоную адвёртку i падкалупнуy дошку з меткай. Усё здавалася, значна прасцей, але дошка з вялiкай стараннасцю паддавалася яму, падымалася yверх, пацягнуyшы за сабой яшчэ дзве шырокiя дошкi, якiя моцна i шчыльна былi прымацаваныя памiж сабой. Другой свабоднай рукой ён лёгка падняy драyляны шчыт. На здзiyленне, уся канструкцыя з палавых дошак была лёгкая, а пад ёй была цемра. Алесь знайшоy падвал, аб якiм нi разу не чуy. Ад гэтай навiны яму стала не па сабе. Халодныя дрыжыкi прабеглiся па целе. Перш ён падумаy аб тым, што, можа, там, у цемры, ляжыць цела яго бацькi. Страх такой думкi яго глыбока трывожыy. Хлопец устаy, павольна кругам пахадзiy па пакоi.

«Можа, мне варта патэлефанаваць шэрыфу? А калi yсё не так страшна, там унiзе, як палохаюць думкi? А магчыма, да гэтага падвалу мяне вёy бацька!?» – разважаy Алесь, не звяртаючы yвагi на пыльныя плямы на беласнежным свiтэру.

Яму расхацелася гуляць у загадкi i ён, з халодным потам на целе, уключыy лiхтарык на шэрым мабiльным тэлефоне. Пасля навёy яркае белае святло на yваход у цёмнае падвальнае памяшканне, асвятлiyшы вядучую yнiз iржавую лесвiцу. Твар Алеся яшчэ больш збялеy, ён адчуy сябе галоyным героем з фiльму жахаy. Але адвага i цiкаyнасць, пераважылi yсе пачуццi страху, i ён павольна ступiy на першую прыступку жалезнай лесвiцы. Гэты момант, калi ён пачаy спускацца y падвал, стаy для яго пакутлiвым, бо цяпер, яму трэба было iсцi да канца.

Крок за крокам спускаючыся yнiз, Алесь не пераставаy махаць лiхтарыкам. Часта свяцiy пад ногi i вакол сябе. Святло казала пра тое, што падвал глыбока схаваны, а металiчная лесвiца праходзiла праз бетонныя кольцы, мацавалася за iх i вяла пад зямлю. Хлопец сiльнымi рукамi моцна хапаyся за халодную, злёгку вiльготную канструкцыю. Чорныя туфлi з гладкай падэшвай насцярожвалi яго. Можна было паслiзнуцца i звалiцца на дно.

Спусцiyшыся y падвал, Алесь павярнуyся, стаy спiной да лесвiцы, i, асвятлiyшы yсю прастору перад сабой, агледзеyся. Унутры прахалоднага памяшкання не было Вiктара. Нiбы цяжкi груз упаy з душы Алеся, i ён з палёгкай выдыхнуy. Тады ж, ён яшчэ больш паверыy у тое, што бацька жывы. Побач, справа, хлопец знайшоy рубiльнiк i тут жа тузануy уверх рычаг – уключылася святло y падземным пакоi. Бетонна-сталёвая канструкцыя сцен, апор, столi i падлогi больш нагадвала прытулак. Усе рэчы i прадметы, былi добра расстаyленыя на шматпалоснай канструкцыi y левай чыстай сцяны. Астатнiя сцены былi цалкам распiсаны белым маркерам: малюнкi людзей, iх зброя, караблi, пачвары, маскi. Шмат надпiсаy на незразумелай для Алеся мове. Было падазрона. Алесь задаваy сабе занадта шмат пытанняy, адзiн з якiх быy: «Чаму я нiколi раней не чуy, што y хацiне ёсць падвал?». Усё больш цiкавячыся гэтым месцам, хлопец павольна рабiy маленькiя крокi наперад, разглядаючы yсё вакол сябе. Тут ён знайшоy клетку для птушак, вельмi шмат розных датчыкаy. І раптам, на невялiкiм тонкiм жалезным стале, ён убачыy скураны карычневы аброжак з гравiроyкай, святло адлюстроyвала пазалочаную пласцiну, што вабiла Алеся да сябе. Хлопец павольна yзяy аброжак у рукi i прачытаy слова на квадратнай пласцiне: «Джэм». Гэта было iмя таго самага сабакi, што знiк калiсьцi недалёка ад горада, iмя якога Алесь прачытаy на знойдзенай лiстоyцы. Хлопец цяжка задыхаy. Ён адкiнуy аброжак, адышоy ад яго. Зноy, хутка разгледзеy усё памяшканне. Яго ахапiла злосць, лёгкая панiка. Ад не разумення i ад душэyнай стомы, хлопец iмгненна здаyся. Уся нявырашанасць i адчай, у спробе знайсцi наступную «хлебную дробку», прывяло яго да таго, што ён апусцiy рукi. Хлопец спалохана сеy на халодную бетонную падлогу, абапiраючыся спiной на шэрую сцяну, насупраць рознага сабранага барахла на металiчных палiцах. Алесь, ад думкi, што яго бацька выкраy сабаку, злосна перакулiy галаву назад. Стукнуyшыся патылiцай аб цвёрдую паверхню сцяны, ён адчуy боль. Ад гэтага, хлопец iмгненна злавесна скрывiy твар i паклаy правую далонь на патылiцу, моцна прыцiснуy кароткiя светла-русыя валасы. Вочы хлопца глядзелi yнiз на сухую бетонную падлогу. Справа ён заyважыy, як самотна ляжала фiгурная адвертка з сiняй ручкай i доyгiм металiчным стрыжнем. Ён на хвiлiну прыпынiy свой погляд на кiнутым iнструменце. Углядаyся, злаваyся. І y гэты кароткi момант да яго закралася вар'яцкае цёмнае пачуццё. Алесь хутка i моцна схапiyся за адвёртку. І што ёсць сiл кiнуy яе y металiчную канструкцыю. Насупраць, на яе палiцах, было нямала каробак i разнастайных дробных дэталяy, некалькi паяльнiкаy, павелiчальнае шкло, розныя мяшочкi з парашком, платы, секундамеры. Лятучы прадмет, круцячыся y паветры, сваiм вострым канцом уваткнуyся y адзiн з некалькiх мяшочкаy, што стаялi на трэцяй палiцы, ледзь вышэй сярэдзiны yсёй канструкцыi. Пасля адвёртка yпала yнiз, застукала, скачучы па падлозе, спынiлася. З прадзiраyленага карычневага мяшочка пасыпаyся серабрыста-залаты пясок. Дробныя пясчынкi, нiбы вадаспад, iмклiва папаyзлi yнiз. Але на шляху да падлогi пясок наткнуyся на лёгкую папяровую скрынку, якая была, у спешцы, неакуратна пакладзена на нiжнюю палiцу. Алесь глядзеy на край белай скрынкi, якi выглядваy, сустракаy i прымаy увесь груз на сябе. Ад гэтага адзiн край стаy цяжэй i схiлiyся yнiз. Пасля чаго скрынка павольна перакулiлася, раздаyшы звонкiя yдары. Тонкi папяровы кантэйнер разарваyся, паказаy усё сваё змесцiва. Да ног Алеся пакацiлiся тры залатых, iдэальна роyных шара. Памерам яны былi з невялiкi апельсiн. Яны мякка i цiха наблiзiлiся да хлопца. І бачачы yсё гэта, раздражнёныя пачуццi выганялiся, перамянiлiся думкi y галаве хлопца.

Алесь падабраy першы шар, якi апынуyся блiжэй да яго правай руцэ. Залацiсты шар быy лёгкi, быццам зроблены з кардона, паверхня была цвёрдай i гладкай. Хлопец устаy, пацягнуyся да святла. Пад штучным асвятленнем, для вачэй стала прыкметна лёгкая гравiроyка «Д-4». А на адваротным баку шара – дзве маленькiя перасякаючыя памiж сабой драпiны, падобна тым, што ён пакiдаy у дзяцiнстве пад сталом цi тым, што пакiнуy бацька на падлозе пад ложкам. Таямнiцы yсё нiяк не заканчвалiся. А падазрэннi вялi Алеся да нейкай разгадкi. І цяпер, дваццацiшасцiгадовы хлопец быy ужо не так схiльны да страхаy. Яму хацелася прадоyжыць пошукi, якiя былi без адказаy i з iнтрыгуючымi падзеямi гэтага нялёгкага дня.

Абышоyшы yсе часткi сцяны, Алесь разгледзеy усе насценныя надпiсы, сiмвалы i малюнкi, пакiнутыя яго бацькам. Стала яшчэ больш заблытана. Хлопец заплюшчыy вочы i падумаy пра бацьку, прасiy у яго больш ясных падказак. Пры гэтым Алесь павольна круцiy у сваёй буйной далонi таямнiчы шар. Круцiy яго, лёгка дакранаючыся, перабiраy пальцамi. Затым ён спынiyся, калi вялiкi палец правай рукi крануy метку «х». У гэты момант Алесь адчуy мiмалётны боль. Вострая iголка, што вылезла з цэнтра перасячэння двух кароткiх лiнiй прама з сярэдзiны знака, iмгненна пракалола скуру, пралiy толькi кроплю крывi. Алесь хутка выпрастаy параненую далонь, зiрнуy на палец. На яго вачах крывяная кропка згарнулася, рана знiкла, не пакiнуyшы i следу. А на шары цёмна-чырвоная вадкасць залiла сабой западзiны адзнакi «х» i застыла y ёй.

У гэты познi вечар, якi пераходзiy у ноч, твар хлопца быy нячулым, а сэрца бегла марафон. І праз адну долю секунды, шар ператварыyся y маланкавы жоyты выблiск, пасля якога, цела Алеся yмiг выпарылася, знiкла з падвалу.

3.

Залаты шар iмгненна перанёс Алеся на iншы бок. Не зрабiyшы першы крок, хлопец стаяy на драyлянай падлозе i iмгненна замёр з працягнутай рукой. Быццам трымаy у далонi шар, якога yжо не было y руцэ. Нешта спынiла хлопца, перахапiла яго хуткае дыханне. Апынуyшыся y невялiкiм светлым памяшканнi, хлопец адразу ж павярнуyся, паглядзеy сабе за спiну. За iм цяпер стаяла без ваконная сцяна з тоyстых свежых бярвенняy. Бацькоyскi падвал бясследна знiк. Алесь быy разгублены, спалоханы, не разумеy, дзе ён знаходзiцца. І адчуваючы лёгкi дыскамфорт у галаве, ён не прамовiy нi слова. Што ж адбылося з iм за iмгненне часу? Гэта толькi трэба было даведацца Алесю.

У цёплым памяшканнi было мала мэблi: адна лаyка, ды доyгi стол. Алесь аглядаyся, а думкi y галаве блыталiся i не пакiдалi яго y спакоi. Думкi, быццам хаос незвязаных слоy, што шукаюць сваё месца, пакуль ён прыбываy у новым свеце. Перад iм, на лаве, за белым накрытым сталом сядзеy малады рудавалосы юнак, у чыстай белай кашулi, у шырокiх шэрых нагавiцах i y лапцях. З выгляду, гадоy яму было дзесьцi пятнаццаць. На яго далiкатнай шыi свабодна вiсеy чырвона-зялёны бранзалет, якi быy не таyсцей паказальнага пальца хлапчука. Юнец трымаy у руцэ драyляную лыжку i, не заyважаючы Алеся, звонка хлюпаy боршч. За спiной хлапчука было квадратнае акно, якое yпускала y памяшканне мяккае святло. Па краях вiсеy бел-чырвоны цюль. Алесю было вiдаць як за акном у двары стаяy чорны конь, а каля яе маячыy нейкi стары. Алесь, з хвiлiну, моyчкi стаяy у пакоi. Галава па-ранейшаму налiвалася цяжарам, усё павольна плыло каля яго.

У пабудове пахла свежай драyнiнай, лётала пара маленькiх чорных мух. Было цёпла, утульна i чыста.

Калi ж у пакой увайшла нiзкарослая тоyстая бабулька, сапучы сваiм тонкiм носам, Алесь тут жа заварушыyся, апусцiy правую руку. Затым ён зрабiy крок назад, прыцiснуyся спiной да сцяны i паглядзеy на яе маршчынiсты твар. Пажылая жанчына была прыгожа апранутая: бел-чырвоныя yзоры yпрыгожвалi шэрае yбранне, на галаве была чырвоная хустка. Яе кароткую старую шыю атачаy такi ж чырвона-зялёны лёгкi бранзалет, што быy на юнаку. Бабулька трымала y руках свежы, толькi што выпечаны хлеб, падносiла яго да стала. У тую ж секунду, яна, краем вока, заyважыла чалавечы цень i iмгненна павярнулася.

– Ой! Ох! – ад спалоху, гучна застагнала старая.

Яна моцна сцiснула пальцамi мяккi жытнi хлеб, прыцiснула яго да сябе.

– Ты хто такi? – з здзiyленым позiркам, хрыплым голасам запыталася пажылая жанчына. – Ян? Хто гэта? – звярнулася яна да yнука, якi сядзеy за сталом.

Юнак, з-за гучных стогнаy бабулi, перастаy есцi боршч, устаy з-за стала i пакiваy галавой з боку y бок. Даваy зразумець, што не ведае гэтага хлопца. Алесь выдыхнуy зацiснутае напружанне з грудзей i паспрабаваy разабрацца.

– Даруйце. Я не разумею, як я тут апынуyся. Але прашу вас, без панiкi. Давайце разам разбярэмся. – ветлiва, усмiхаючыся, быццам не верачы yсяму, сказаy Алесь. – Дзе я? Што гэта за месца? Я што, без прытомнасцi? Я y коме або проста сплю?

Задаючы пытаннi, Алесь мiжволi размахваy рукамi, далонню дакрануyся да сябе. Пальцы кранулi белую кашулю, якая была надзета на яго. Ён зiрнуy унiз, на iм былi такiя ж нагавiцы i лапцi, як у дзiцяцi за сталом.

– Што гэта yсё значыць!? – забасiy цвёрдым голасам Алесь.

Ён разгублена пачаy круцiць галавой, не разумеючы, што ж яму рабiць далей.

А yнук, як i бабуля, насцярожыyся, ад таго, што адбываецца y пакоi. Ён з трывогай глядзеy на бабульку, i жэстамi рук i пальцаy, нешта спрабаваy растлумачыць ёй. Часта паказваy на Алеся, на яго шыю, а затым на сваю.

«На iм няма кальца!» – з жахам падумала пажылая жанчына i паглядзела y акно.

– Карней! Карней? – гучна, на yвесь голас, захрапела старая.

Яна боязна падбегла да yнука, устала перад iм, закрыла яго сваiм шырокiм целам. Бабуля, не спускаючы вачэй з госця, са страхам зноy пракрычала iмя свайго мужа. Яна хацела, каб стары хутчэй зайшоy у дом i прагнаy незнаёмага чалавека.

– Не бойцеся! Я зараз сыйду. – сказаy Алесь.

– Прэч! Прэч! Цяпер з-за цябе нас усiх заб'юць. Прэч, пракляты! – накiнулася, працягваючы з нянавiсцю крычаць старая.

Алесь у здзiyленнi, хуткiмi крокамi кiнуyся шукаць выхад. Ён жыва iрвануy у бок, у той пакой, адкуль да яго yвайшла пажылая жанчына. Перайшоyшы мiжпакаёвы парог, Алесь апынуyся y вялiкiм, шырокiм памяшканнi, дзе з-за вялiкай колькасцi доyгiх вокнаy было вельмi шмат сонечнага святла. Удалечынi, насупраць Алеся, стаялi адны зачыненыя драyляныя дзверы. Нязручна пляскаючы лапцямi, хлопец кiнуyся да iх. Як толькi Алесь працягнуць руку да шэрых дзвярэй, не паспеyшы прыкласцi пальцы да затворкi, як тут жа дзверы пачалi павольна адчыняцца перад iм. Іх адчынiy сiвавалосы пажылы мужчына Карней. Зморшчаная смуглявая скура твару напалову хавалася y сiвых валасах: доyгая барада, густыя вусы, прычоска, якая хавае вушы i лоб. Толькi стомленыя чорныя вочы i шырокi нос дзеда былi адкрытыя. Невысокi мужчына Карней трымаy новыя вiлы y адной руцэ, у другой – саламяны капялюш. Ён адчынiy дзверы з сур'ёзным выглядам, думаючы пра сябе пра бабульку: «Што ж зноy там здарылася…нiяк не суцiшыцца, што ж яна хоча ад мяне?» І калi перад iм устаy Алесь, Карней ад здзiyлення адкрыy шырэй свае маленькiя вочы i сцiснуy вiлы. У панiцы Алесь штурхнуy старога y бок i куляй выскачыy з чужой хаты. Хлопец яшчэ некалькi метраy бег наперад, нязручнымi лапцямi ён драпаy сухую i пазелянелую глебу. А затым павярнуy налева, выбег на пясчаную дарогу, змянiy бег на хуткi крок, працягваy рухацца, азiраючыся назад. Пыл ляцеy з-пад ног. І калi Алеся трохi адпусцiла трывога, ён спынiyся. Пакружыyся, агледзеy усё вакол сябе. З напалоханым поглядам ён стаяy на шырокай раз'езджанай вулiцы, дзе на yскраiнах дарогi рэдкай паласой зелянелi дрэвы. Красавалiся пабудаваныя з свежых бярвенняy хаты. Яны стаялi па баках галоyнай дарогi, цягнулiся далёка наперад. На лаyках, паблiзу Алеся, сядзела трое старых. Пажылыя мужчыны коса глядзелi на маладога хлопца, хрысцiлiся i, не пазнаючы y iм земляка, неразборлiва шапталiся. На целе кашуля, нагавiцы, лапцi. Таксама, у кожнага з iх, на шыi, вiсела чырвона-зялёнае металiчнае тонкае кальцо, больш падобнае на бранзалет. Тут жа, на гэтай жа вулiцы, удалечынi, каля сваiх дамоy хадзiлi людскiя ценi…

Сонна шумеy вецер у вялiкiм сяле. Белыя аблокi нетаропка плылi па блакiтным небе, быццам маленечкiя караблi пераплывалi вялiкi акiян. Зялёныя маладыя лiпы моyчкi стаялi ля дарогi, хаваючы y сваiм ценi розныя прыгожыя палявыя кветкi. Злёгку дрыжала тонкае лiсце на апушчаных галiнах стомленай старой вярбы. Нiзка лёталi ластаyкi. Лета на yсю моц малявала яркiя фарбы сельскага жыцця.

– Сыдзi з дарогi! – закрычаy мужчынскi голас за спiной Алеся.

Аглядаючы сельскую прыгажосць наперадзе сябе, Алесь не пачуy, як да яго падабраyся карычневы дарослы конь, якi цягнуy за сабой воз сена. Яго вёy высокi, чарнавалосы, саракагадовы мужчына з лёгкiм цёмным шчацiннем на загарэлым твары. Ён сурова апусцiy свае шырокiя чорныя бровы на карыя вочы.

– Адыдзi! У бок! – ад стомы прагаварыy плячысты мужчына, выцiраючы празрыстыя кроплi поту з злёгку маршчынiстага iлба.

Алесь хутка адышоy у бок, расчысцiyшы шлях для каня, якi сапеy ад спёкi, i яго стомленага гаспадара. Аднак, мужчына, праходзячы мiма Алеся, са злосцю зiрнуy на хлопца i хутка спынiy воз.

– Ты ж з «свабодных»! Зноy ты?! Ты чаму тут? – здзiвiyся мужчына.

Ён трымаy адной рукой запрэжку, а другой, працiраy сваю закаваную y металiчны бранзалет шыю.