Нигина ва Мирмалик

Гар нек ё бад аст, зи даври фалак бидон,

К-он ?укми Эзад аст, фалакро гуно? нест!

Андактар фа?мидам, ки чун Бухоро аз р?и олам нопадид гашт, Хоразмшо? аз Мовароунна?р фирор кард. Ончунон саросема аз Чингиз гурехт, ки барои ба кишт? бор кардани ?афтод к?лбор тиллои Кирмон фурсат надоду фармуд, халта?ои зари холис ба дарё партоянд.

Дар Нишопур ?атто ду соат наистода, ба Бистом шитофт. Да??о ша?ру де?аи Дамованду Мозандаронро парастувор парида, назди ?алъаи Фарозин писараш Рукниддинро дучор омаду дар пано?и ?ушуни си?азораи ? ба ?алъаи ?орун расид. Як ?исм ?арами хеш он ?о гузошту худ ба ?алъаи Сари ?а?он рафт ва ?афтае истод. Чун дастаи махсуси таъ?ибгари му?ул?о бо сарварии ?эбе Нуйон ба ин ?исори дастнорас наздик омад, шо?и гурезпочик де?аи Да?б?йро миёнабур карда, худро андар ба?ри Хазар андохт ва дар ?азираи беодами Аш?р Ота маскун шуд, то аз хашми Худову хал? осуда шавад. Вале баръакс шуд. ?умла а?ли байт ва ?арам, сарони сипо? ва мулозимон чун р?и на?си подшо?ро бени?об диданд, аз табу тоб ба хур?ш омаданду ?азабпешаву хашмтоб шуданд ва шо?и о?изгаштаро яккаву тан?о гузоштанд.

Тан?о? дар кун?и бенаво? беасар намонду ?утбиддини соби? шо?аншо? андаке бемор гашт. Азбаски табибе набуд, касал? тад-ри?ан хур?? карду шо? аз пой афтид. Касе набуд, ки парастор? кунад…

Касе пайдо нашуд, ки дар ла?заи вопасин ба ?ал?аш ?атрае об чаконад…

Касе пайдо нашуд, ки мана?ашро бандад…

Шо?аншо?и олам, ки аз нисф зиёди дунё дар ихтиёраш буд, дар ?арибию бекас? зору низор ва танло?ару дилфигор ?он ба ?аббор супурд.

Бе дуою фоте?а, бе г?ру кафан аз дунё рафт…

Тани сардаш болои реги сард бесо?иб монд…

Шабе, ки ?ро дар хоб дидам, г?иё нолаю фи?они косахонаи сарашро аз зери хоки сиё? бармало шунидам ва р?и саф?а овардам:

Г?, сабри ман озод з?, к-аз ?ону ?онон бас шудам,

Тарки дилу ?он гуфтаму аз кори эшон бас шудам.

Дар бо?у б?стон сол?о додам ба хубон мол?о

Чун шуд дигаргун ?ол?о, аз бо?у б?стон бас шудам.

Акнун, ки дил бемор шуд, ?ар пан? ?ис бекор шуд,

Дар дида гул?о хор шуд, аз ро?у рай?он бас шудам.

?амчун Сикандар дар талаб будам ?ама умр, эй а?аб

Акнун, ки ?астам хушклаб, аз оби ?айвон бас шудам!

Якчанд га? Яздони пок медошт саргардон маро

Чун шуд дигаргун ройи ?, гаштам пушаймон, бас шудам…

Ру??и сеюм

Эй дар ?ами ту хал? ба зор? гириста,

Бар ту ба нав?а абри ба?ор? гириста…

Аз сад?о шо?идони фикру маън? возе?у равшан шунидаам, ки баъди аз марзи Ху?анд берун рафтани Мирмалик ва ?азор гурди гарданфарози ? Шайх Масли?атдин завра?савор ба со?или чап гузашта, ба аъёну ашроф ва уламою шуарои чашминтизор гуфтанд: «Ба шо?и му?ул и?озат додем, ки якр?за ме?мони мо бошад. Камо янба??[145 - камо янба?? – чунонки мебояд ] пазириш кунед» ?амагон сари итоат хам карда, Чингизхонро, ки дар ?ал?аи чил сипо?и му?офиз савори амуд аз дарё гузашт, бо т??фаю бахшиш?о пешвоз гирифтанд.

Шо?и му?ул соате дар с??бати Шайхи бузургвор буд. ?ар ч? гуфтанду шуниданд, асрори ни?он монд…

Баъди с??бат Чингизхон бо дасти худ ?улфи дарвозаи Фар?онаро кушод. Аммо фа?ат ба сесад ?анговари му?ул и?озати вуруд дод. Уло? Нуйонро фармуд, ки му?осираро хотима бахшад ва ба сафари ?арб? сарбозонро омода гардонад. Фарзандаш ?а?атойро и?озат дод, ки ?алъаи обиро вайрон карда, хишти бора?оро аз ?ам резондаю ба дарё о?онда, несту нобуд кунанд, аммо ба дигар иморати Ху?анд даст нарасонда, аз ?исоби сарбозон ва ?авонони ша?р ми?дори ?ашариёни талафёфтаро пурра карда, бедиранг ба фат?и Фар?она шур?ъ намоянд.

Нисфир?з? Чингизхон зиёфати расм? ороста, Пири муваккали Ху?анд Шайх Масли?атдинро ас?о? – ?окими вилоят ва ноиби ?оони му?ул дар Мовароунна?р таъйин кард…

Аз паёми сабз машоми ?онам хуш шуд ва ?окими Ху?анд шудани Пири донодилу тадбирсоз маро, ки дар сухан ра?бари сад Уторидам, ба ма?оми ва?д овард! Зеро дар хатти ?абини эшон нури маон? дурахшону гарч? навадсолаанд, кор?ои мулку динро чусту чобук мекунанд. Ин бузургвор метавонанд, исломро аз зери пардаи узлат бароранд ва мо метавонем, сари гумкардаи риштаи зиндаг? ба дасти эшон бикушоем… Яъне имр?з фурсат мувофи? асту пайвандони Мирмалик метавонанд, бе тарсу ?арос ба Ху?анд рафта, дар пано?и Пири Бузургвор бошанд.

Ин нияти моро Зиёуддини Порс? напазируфт:

– Ман бар онам, ки пайвандони Мирмалик дигар асло ба Ху?анд барнагарданд. Азеро дарахти макри Чингиз ?азор тирреша дорад! Гумони ?олиб ин аст, ки паланги ва?ш? барои сайди ?изоли даст? дом гузоштааст. Агар пои зану фарзанди Мирмалик ба Ху?анд расад, о?у ва о?убарра дастгир мешаванд.

– К? он?оро асир мегирад?!

– Имр?з дарвоза?ои Ху?андро он сесад сарбози му?ул посбон? мекунанду омадурафти одамон да?и? ба ?исоб гирифта мешавад. Дар ша?р ?авони коршояме намондаасту чил му?офизи Чингизхон акнун ?окими Ху?андро нига?бон? мекунанд. Яъне ?ар ?адаму ?ар сухани Шайхи мо та?ти назорат аст…

– Яъне ?алабаи Шайхи мо о?ози саодати мо нест?

– Шайхи мо муваффа? ва мува??ар[146 - Муваффа? ва мува??ар – комёб ва м??тарам] шуданд, лекин мува??атан… Чингизхон ва?ти хайрбод гуфт, ки «то замони аз Урген? баргаштани мо Шайх Масли?атдин подшо?и ин сарзамин! Чун ?олиб баргаштам, баъди разм базм мекунем, ра?си Нигинаро мебинем. Яъне, пас аз хусумат ?укумат меронем»…

– Худо медонад, ки Чингиз ба Ху?анд бармегардад ё не! Чунки аз ??рган? баргаштани вай амри му?ол аст. Шо?аншо?и олам он ?ост, Турконхотун он ?ост, Султон ?алолиддин он ?ост! ?ама ?ушуну ?удрату яро?у асли?а он ?ост!!

– Чингизхон дастхол? не, бо лашкари гарон ба пойтахти Хоразмшо? равон аст. Он?ое, ки во?ифанд, сипо?и Чингизро сагсор мехонанду н?йони му?улро паланги ?анг?…

Ишора?ои равшани бародари ?ампеша шасти моро шикасту ?амро?и Зиёуддин ба Ху?анд нарафтем. Аммо Чингизхон ?ам наомад! Зеро му?орибаи ??рган? ?ариб як сол т?л кашиду баъди то нафари охирин кушта шудани а?ол? ва ?орат гардидани тамоми боигар? Чингизхон садди ?ай?унро кушода, ша?ри вайрону валангорро зери об ?ар? намуд. Тасфи дилаш паст нашуд магар, ки бо лашкари гарон тарафи Балх рафту дар зарфи пан? мо? онро ба хок яксон намуд. Сипас ба ?ирот лашкар кашид…

Ин ша?ри азим ва ободу озода маъвои дили Зиёуддини Ху?андист. Зеро падараш Ма?муд ибни Масъуди Ху?анд? вазири Хуросон буду ин ?о и?омат дошт ва замоне ?амро?и Саъдии Шероз? ме?мони азизи ин мизбони ба?иммату ?адршинос будему ?а??и намак. Аз ?амин сабаб, ?ама гапу кори дунёро як с? гузошта, ба кошонаи Зиё шитофтам, то дар ла?за?ои душвор ?амнафас ва дилбардораш бошам. Вай, чун ?амеша, бо табассуми кушод маро исти?бол гирифт, ?арчанд че?раи ко?идаву ранги хазон ва дасту дили ларзон дошт. Барои шодком? ва осоиши хотири д?ст аз ма?зи ?он к?шидам, ?икоёти латиф гуфта, ашъори зариф хондам. Вай ?ам чанд манзума хонд, ки ба шеър?ои ?аблиаш монанд? надошт.

Пурсидам:

Дар шеъри ту сад?азор ту?ён аз чист?

Чун з-они ту нест шеъри ту, он аз кист?

В-ар чангули зо? нест н?ки ?аламат,

Ин зодаи табъи ту парешон аз чист?

– Шаш мо?у шаш р?з аст, ки ?анги чингизиён бо ?иротиён давом дорад. ?ар р?з хуни дил мех?раму ?уссаи дил р?йи саф?а меорам… Дигар то?ат намонд… Па?луи падар меравам…

Баъди ин с??бат Зиёуддинро дигар надидам. Аммо се р?з пас аз тасарруфи ?ирот гумоштаи махсуси Чингизхон, то?ири маш?ур Ма?муди Ялаво?ро дидам, ки бо фармони шо?и му?ул ?окими нави Ху?анд таъйин шуда буд. Шайх Масли?атдин вайро ба хона?о? даъват карда, чанд масли?ат дода, дар фуроварди сухан гуфтанд:

– Моро интизор? дар ин манзил ба он сабаб буд, ки ша?р со?иб надошт. Чун ту омад?, ки со?ибдиле мусулмони Худотарс ?аст?, Ху?анд ба туву фарзандат месупорам ва хотир?амъ меравам:

Аз рахнаи да?р ?амчу дуздон ?астам,

Рахти сафари манзили дигар бастам.

Бо лошахари ву?уд будам якчанд,