Нигина ва Мирмалик

Гург омаду хар дариду аз ?ам растам…

Пири Бузургвор ибораи «аз ?ам растам»-ро се бор талаффуз намуда, осуда ?он ба ?а? таслим карданд. Ш?ълаи ?аёти азизулву?уд фур? нишасту ?ама бандагони суб?он? даст ба р?й ни?ода, ?ой-?ой мегиристанд. Аз марги Пири Бузургвор нафир аз дунё, о?у даре? аз синаи ан?о, оби сиё? аз равзанаи дил?о баромаду аз мав?и ашк Сай?уни дигаре пайдо шуд ва хати дарё то китфи к?? расид:

Эй то?и борго?, ки зи гардун намуна?

Бе нури офтоби ?амолаш ч? гуна??

Тобути ту, ки колбади ?они хусравист,

Аз ?олаби ту зинда чу тобути м?савист!

Расму оини мотам риоя намуда, ?арчанд мояи суди маон? бебозгашт ба зиён омада буд, дар сафи нав?агарон барнакашида овоз карахт меистодам. Аммо Бибинур? бо ?омаи с?г беист нав?агар? мекард. Го? худро болои тобут мепартофту го? сар ба замин мезад, го? аз ?ой бар?аста, м?й кандаю р?й харошида, фи?он ба фалак мерасонд. Нола?ои осмоншикофи ин мотамзадаи ?омадаридаро сабаб он буд, ки чанде ?абл ?амсараш Шайх Бур?ониддини Валиро пас аз бемории т?лон? дар де?аи Ворух ба хок супорида, ?азорон о?и хунин аз дил бароварда, бо андак орзую умедвор? зери ?аноти бародар омад, аммо мусибаташ дучанд афзуда, анд??у ?уссаи кампири беболу пар аз ?ад гузашт ва ?а?он барояш сар ба сар мотамкада гашт.

Бо чашми ашкполо медидам, ки Бибиотуни м?ътабари вилоятро ?он бар лаб омадаву дили ларзон дунима шудааст. Г?ё ки валвала дар осмону зилзила дар замин афтода бошад, «Бе нури офтоби ?амоли бузургворон дунё ба ман торик шуд!» г?ён даст ба сар мезаду аз ма?зи ?игар марсия мехонд: Нури ?абини шумо рукни имони ман буд, пан?аи нарми шумо дасти амони ман буд, чашми пурнури шумо зиннати дунёи ман буд… Во ?асрато! Во ?асрато!! Во ?асрато!!!»

Ма?оли сухан, ки надоштам, ру??ъ дар замир кардам:

– Пири Бузургвори мо, ки бар ?унару сухани воло иш? доштанд, зери хок пин?он шуданд… Ч? ояд аз дасти мо?!

Р?зи вафоти эшон аз с?зи хал? оби дида ба?р гашт, ?амин кофист. ?арчанд аз ?унбиши т?фони марги Пири Бузургвор боми хонаи ?алби нозук фур? рехтааст, сар афшондаю даст бардоштаву ?азор нолаю аф?он кашем, суде надорад. Ин чора аз бечорагист.

Дар ин замона, ки фазлу хирад торик гаштааст, инсони хок? аз тару хушки он му?аррад аст. Хубаш, зикри хайр кунем, ки хушоянди Худо бошад. Зеро р?зи ?иёмат аз кору кирдор пурсанд, на аз давлату сарвату хешу табор! Худи Худои таъоло фазл карду Пири Ху?анд бо мадади нер?и тавонои Шери Ху?анд ёсои Чингиз? ба шаръи Му?аммад? ва шеъри Калом? он ?адар мо?ирона пайванд карда, ба ?абзаи и?тидор дароварданд, ки ?арчанд ?они ширин ба олами ба?о инти?ол ёфт, аммо назми зиндаг? пеш аз Худованди хеш завол наёфт!

Пири донои Ху?анд «хуш дар дам» гуфтанду «назар бар ?алам» фармуданд, яъне дониста сухан гуфтанро талаб намуданду муридонро ба покви?дон? ва дарки масъулияти ватандор? водор сохтанд. А?ли хирадро ба «сафар дар ватан» хонданду ?амзамон ?онибдори «хилват дар ан?уман» буданд, то шинохти Худо бештар имконпазир гардад. ?абл аз дигарон «дил ба ёр, даст ба кор» гуфтанду тинати бадхо?он бо зулоли лутфу карам сириштанд ва дар ба?си мулкдор? бар Чингизхон ?олиб омаданд. Дар нати?а, аз номи табарруки Пири мо дини ислом ?амоле ёфт ва дар макони эшон а?ли исломро камоле афзуд. Аз равзаи хул?и поки Пири мо с?и бо?и Ирам насими тоза вазид ва пояи ?адри эшон шо?сутуни то?и фалак гардид:

Осори ту кироми ?а?онро имом бод,

Таърихи а?дномаи умри киром бод!

?они туро, ки ?амдами р??и Масе? буд,

Дор-ул-?арор гулшани дор-ус-салом бод!

Тобути зинда?они туро аз сафои ту

Дар ?убба?ои нури Ило?? ма?ом бод!

Хоки ту аз барои тавофи му?овирон

То нафхи сур тавъами байт-ул-?аром бод!

?ар рукн аз ма?оми ту андар миёни хал?

Чун Каъба ?иблаву чу ?арам некном бод!

Бо дархости ?амоат ?асади Шайхи Бузургвор Бадеуддини Нур? дар па?луи ?абри са?обаи гиром? Товуси ?арамайн дафн гардид. Зеро динро рукне ва мулкро ?усне буд…

Р?зи дигар боз як ?аноза шуд – Бибинур? ?он ба ?а? супорид ва дар де?аи Ун?? па?луи модар зери хок оромид…

?ам х?р пас аз ин, ки ?амгусорон рафтанд,

?аст? маталаб, ки ?а?гузорон рафтанд…

Ру??и ча?орум

У?ди низоми мулки ?а?он, г?, гусаста бош!

Чун дев бар ма?оми Сулаймон му?им шуд…

Дев дар ин байт Чингиз аст. Шояд талаффузи дурусти ин номи бемаъно ?ингиз бошаду дар ?авон? Тему?ин мегуфтандаш. Яъне, а?инаи сангдил…

?ар киву ?ар ч? набошад, дар умри пан?о?солаи хеш ин балои бадро бо чашми сар надидаам. Дар па?л?яш нишаста, гапашро нашунидаам. Обу намакашро нах?рдаам ва забонк?то? нестам! Дар васфаш шеъре нагуфтаам ва ягон мисраъ нахо?ам навишт. Зеро чархи ?одупеша дарунхол? асту бар сухандонон аз Чингиз маде?а гуфтан нанги эшон бошад…

Оре, шоирон бо шо?и му?ул дарнамех?ранд. Чунки ма?лиси унсаш фасли сарморо мемонд. Доим мегуфтааст, ки «?айр аз му?ул? дигар забонро намедонам ва бо?? намемонам!» Ин сухан аз Саъд? шунидаам.

?олдон?о мег?янд: Чингиз филкуши сагпарвар аст. Ва?те аз Хоразмшо? с? пили ?анг? ?анимат гирифт, аз нодон? пурсид: «Фил ч? мех?рад?» Гуфтанд: «Алаф». Гуфт: «Ба чарого? сар ди?ед!» Ходимон чунин карданд ва ?ама пилон мурданд. Хандиду гуфт: «Саг алаф намех?рад, зеро аз фил доно аст!» Вай кабудранг шерсаге дошт бузург?уссаю сахтчангол, ло?армиёну фарбе?сурин, чашмкалону буридаг?ш, афкандадуму аспсина, филз?ру гургтоз ва мур?боз… Чингиз ин ?айвонро аз зану фарзанду модари худаш бештар д?ст медошт…

Шо?идон мег?янд: ончунон сурати дилгир дошт, ки агар на?ши вайро бар девори хона овез?, аз тарс дев ?афо мегурезад! Он ?адар сангдил буд, ки агар ?азор касро дар пеши чашмаш сар зан?, пинакаш вайрон намешуд…

Боз мег?янд: борики ?о?и дароз буд вай, бедил чу най… Р?яш мисли санги г?р сарду пур?убору пурчин… Косахонаи чашмаш монанди косаи сар?утх?рии саг ношустаю дилнокаш…

Мег?янд ки шо?и му?ул ма?ал надошт, яъне хобу истиро?ат надошт ва пайваста фикр мекарду кор ва амал ме?усту тазвир! Боз мег?янд, ки шо?и му?ул му?ол мехост, яъне ?ам дар аснои фикррон? ва ?ам ва?ти амал фа?ат барои ?алаба мек?шид ва агар ило?е наёбад, му?олата мекард, яъне ?амс??баташро ба ?алаткор? ва гумро?? тела медод.

Шо?идон мег?янд: пас аз с??бат бо Шайх Масли?атдин бо чашми ?азин «аз му?ули к?чманч? чунин олими донишманд намебарояд» гуфту яке аз набера?ояшро «бика» унвон кард ва фармуд:

– Ту мисли Шайх Нур? домулло, яъне бика! Ба аспи сафед савор шаву куртаи сафед п?ш! Байни ?амоат аз ?ама боло нишин! Фикру хулосаи туро бояд ?ама му?ул?о э?тиром ва и?ро кунанд!

Хотун?о мег?янд: суханаш бенамак буду аз ях тунуктар, аммо зо?иру ботинаш аз оташи май нимс?хта… Аз х?рдани хун зиндадил буду ва?ти дашном додан – ?отами Тай…

Ва?ти забт намудани пойтахти Чин шаст ?азор гулдухтар аз болои девори баланд худро ба замин партофта, бо ба?ои ?он бакорати хеш ниго? доштанд. К?ча?ои ша?р аз рехтани хуни бисёр ла?жонак шуд, яъне Пекин шуд…

Боз мег?янд: Чингизхон наркуши модапарвар асту чор зан дораду ?ар кадоме со?иби як ?авлии калон ва кадбонуи сад хидматгор. Аз он?о бисту ду писар дораду бисту пан? писари дигар аз маъшу?а?о… ?айр аз ин дар ?арамаш доимо ?азору як канизаки нозанин ?асту бо ?ар кадоме се шабу се р?з ва?т мегузаронад…

Боз ч? г?ям? Дилам аз зи?? парт мекафад, зеро бо чунин шаклу шамоил ин бадбахт гули хандони моро, Нигинаи нестандар?а?онро талабгору харидор шуд!?? Пан?сад хур?ини уштур тилло ма?р пешни?од кард… Лекин а?аб кори хуб шуд: р?йи Нигинаро надида, аз олам дилкашол рафт. Яъне ба ?уз ?асрат аз дунё чизе набурд…

Саъдии ширинкалом дар Димиш? боре ба тамасхур ?икояте гуфт:

– ?абл аз мурдан Чингизро пурсиданд, ки аз ?ама шо?они пештар оламро бештар ба даст овард?, аз Искандар чор карат зиёдтар кишвар гирифт?. Шод мерав? ё ?амгин? Гуфт: «Шод аз онам, ки дар тамоми му?ориба?о дастболо шудам, илло се ?арби танбатан: дар масоф бо Кубро ти?идаст мондам, дар набард бо Нур? ба созиш даромадам; дар талоши Нигина ма?луб шудам…»

Марги Чингиз мармуз аст, яъне п?шида. Фарзия?о бисёр, аммо ?а?и?ат якест ва ба шикор пайванд аст. ?ангоми шикор дар со?или Чирчи? аз асп афтид ва ?ариб мурда буд. Фарзандон бо дилс?з? гуфтанд: «Пир шудед, шикор бас кунед.» Хандиду «тарки одат амри му?ол» гуфт ва боз ба сайдго? рафт. Зарг?ше дилхо? сайд кард. Фармуд, ки дар ?авои кушод кабоб пазанд. Пухтанд, аммо намак набуд. Сипо?ие тезгард аз му?офизони соди?и хеш ба русто фиристод, то намаки тоза орад. Аз ?азо он сипо?? дар канораи де?а бо Шо?муроди К??истон? вох?рд, ки дар бар либоси ч?пон? г?сфанд мечаронд. Аммо дар асл бо амри Мирмалик шо?и му?улро ?адам ба ?адам дунболагир? мекард. Намаки за?ромез ба сипо?? доду он беинсоф баррае фарбе? сарбор? гирифт…

Чингиз за?ролуд шудани худро аз писари калониаш ?у?? гумонбар шуд. Зеро аз эркафарзандаш Ча?атой шунида буд, ки ???? боре дар маст? ба ш?х? гуфтааст, ки мехо?ад, ва?ти шикор падарро кушта, ба ?айвону парранда?о осоиш бахшад.

Аз бистари бемор? нахеста, ?у?иро барои с??бат ?е? зад. «Беморам» гуфту наомад. Вале ?осус?о хабар оварданд, ки саломат асту маш?ули шикор. Падар сахт оташин шуду бар сари фарзанди бегуно? «шикорч?» фиристод.

То хабари марги ?у?ии чилсоларо нашунид, ?он надод…

Худро бо азобе ба ?афтоду дусолаг? расонд…