Нигина ва Мирмалик

– Гап мезанам ман мисли Ма?аст??!

– Мег?янд, ки дар к?дак? гап заданаш замзаманок будааст, на?маи суруд барин. Падараш ра?бату ?аваси духтарашро дида, чанд мутриба ва устоди ра?сро киро кардаасту М?ниса ба зудии ?айратангез 12 боб ва 24 ш?ъбаи муси?иро азбар карда, чангнавози мо?ир, сарояндаи булбуловоз, ра??осаи товусхиром ва шоираи забардаст шуда, Ма?аст? тахаллус гирифтааст. Бо шеъри навиштааш худаш о?анг баста, бо ла?ни дилнавоз сароида, ончунон ар?ушт мерафтааст, ки ?ама мафтун мешудаанд. ?оло бошад… бинед, ин чангу рубоб чангу ?убор гирифта, дар ?асрати Ма?аст? бесадо мегирянд…

Дили духтарон ба ри??ат омаду тирезаро кушода, гарду ?убори хонаву асбоб?ои муси?? ва дафтару китоб?оро пок карданд. Нигина хаёлолуд назди чангу рубоб омаду аз духтарон пурсид, ки оё навохта метавонанд?

– Падарам метавонанд, – ?авоб гардонд Саодат. – Он кас шогирди бисёр доранд.

– Писари ман яке аз он?ост, – гуфт бо о?анги ифтихор Муаззама. – ?ам менавозад, ?ам месарояд. Рафтем, духтар?о, ба хонаи мо! Ме?мони навр?з? бе?тарин атои Худост!

Дугона?о акнун бо назари э?тиром Нигинаро нигаристанд.

– Бонуи бузург шумо, эй очаи ме?рубон! Чунки нига?бун? мекунед мисли хунаи худ кошунаи Ма?астиро! Мо аввал мебинем идго?ро, баъд агар бошад насиб, меоем ба ме?мун?…

Идго? аллакай серодам менамуд. ?алвогарону нишаллочи?о, пазандаю нонвой?о ва фур?шанда?ои мева?оти тару хушк ти?оратро о?оз бахшида, кулолу мисгару косатарошу заргарон ва дигар пешаварон д?кону раста месохтанд ё хайма мекашиданду усто?ои дуредгар дар мобайн Дарахти оламро устувор мекарданд, ки аз ибтидо рамзи асосии Навр?зи Ху?анд, маркази дилхушию тамошо буд.

– Акоям мег?яд, ки ба Искандари Ма?дун? иди Навр?з ?удо ?ам маъ?ул шудааст, – худ аз худ ба гап даромад Гулсимо. – Ба канори Яксарт расидан ?амон фармудааст, ки ана дар ?амин со?или хушманзара идго?и калон созанд барои та?лили Навр?з, то мардум хуш?ол бошанду идго?и искандар? мисли ин ?ашни ?овидона то будани одаму олам ба ёдгор монад.

– Аз ?амун ва?т сар шудаг? ?ашни Навр?зи Ху?анд? – пурсид Нигина ва гардан ёзонда, ба тори Дарахти олам нигарист, ки шабе?и санавбар?ои бузурги к??истони Ворух буд.

– Навр?зи Ху?анд мисли дарёи Сай?ун аз дури?ои дур сарчашма мегирад, – ?авоб гардонд Саодати ба сол аз ?ар ду калонтар. –Модаркалонам мегуфтанд, ки номи якумин р?зи олам Навр?з аст. Ин маъниро аз китоби таф?ими Абурай?они Берун? ёфтам, ки «аввал р?зест аз замона ва бад-? фалак о?озид гаштан» навиштааст. Дар китоби «Осор-ул-бо?ия» о?ози гардиши фалак, яъне ибтидои офариниши оламро аз р?зи ба тахт нишастани аввалин подшо?и р?йи замин Каюмарс ?исобида, ба ин муносибат барпо гардидани ?ашне ба номи Навр?з зикр шудааст.

– Ин ?исса дар «Навр?знома»-и Умари Хайём ёдрас шудаг? – илова намуд Гулсимо. – Дар китоб?ои ?адима таъкид мешавад, ки Каюмарс аввалин одам дар олам буда, корбасти обу гиё?у маъданро ба дигарон ёд додааст.

– Фа?мидам, ки Навр?з будааст аввалин р?зи олам ва Каюмарс аввалин подшо?и олам ва Яксарт будааст номи пешинаи Сай?ун. Ч? дахл дорад ин ?ама ба Навр?зи Ху?анд?

– Дар китоби му?он номи ша?ри мо ба шакли «Хва-канта» будааст ба маънои «ша?ри офтоб». Дар «Наси?ат-ул-мулук»-и аллома Му?аммад ?аззол? омадааст, ки «подшо?ии Каюмарс с? сол буд дар офтобша?ри ?а?он». Аз ин навишта?о метавон хулоса баровард, ки ша?ри мо зодго?и Навр?з аст!

– Наход? Намеояд боварам…

– Бовар кун, Нигина. Агар хо??, дар сари ?абри Каюмарс бо китоб ?асам мех?рам!

– Ку?ост ?абри ??

– Обидаи Каюмарс дар ба?али ша?ри Ху?анд аст. Дидан мехо???

– Албатта!

Зиёрати ма?бараи Каюмарси афсонав? ва обидаи ?амшираи ? Биб? Ху?анда, во?еъ дар гузари Истак, ма?аллаи Пули чу?ур табъи дили дугона?о шуд. Нигина бовар кард, ки Ху?андро «Тироз-ул-о-лам», яъне ар?си ?а?он номидани сайё?он ва Навр?зро ар?си сол ?исобида, дар Истак бо ?усну таровати ол? ?ашн гирифтани ху?андиён ку?анрешаи бузург дорад. Ягона чизе, ки нафа?мид – «ч? маъно доштани калимаи Истак»-ро дар?ол пурсиду чунин ?авоб шунид:

– Истак як навъи бед аст, ки фа?ат дар со?или Сай?ун месабзад. Айёми навр?з? д?шиза?о расан дар шохи неруманди истак баста, бод мераванд, то гарду ?убори дилро бод бубарад.

– Ар?унчак мег?ем мо, яъне аспаки бодрафтор…

– Гапат ?абул, Нигина. Рафтем, ар?унсавор? мекунем.

Духтарон бо навбат ба ар?унчак менишастанду яке барои баланд бод рафтан аз тахтапушти дигаре алвон? медод. Ва ?ар се баробар суруд мехонданд:

?аво, ?аводор – е,

Барги сафедор – е,

Уштуро ?атор – е,

Санду?о пурбор – е.

Биё, навба?оре – е!

Биё, навба?оре – е!

* * *

Нигина ба амакдухтар?ояш дидаву шунида?ояшро сар-сар? на?л карду донист, ки он?о низ дар со?или Испандруд ар?унчаксавор? намуда, бо таассуроти бой баргаштаанд.

– Хо?а Ба?оргон де?аи худамон барин як ?ойи зебо будаасту Испандруд мисли дарёи Ворух шириноб – гуфт Назорат. – Аз паго?? то бего?? фа?ат чизи ширин х?рдем!

– Бахудо, ки рост! – тиб?и одат бе ягон зарурат ?асам ба забон овард Назокат. – Баробари аз остона даромадан кадбону ба ?ону ?оламон намонда, аз хони навр?з? аввал як пораг? шакар?алвои ма?з? ба да?онамон андохт, то ширинком ва ширинумр шавем. Чунон бомазза будааст, ки…

– Дар Хо?а Ба?оргон тамоми чиз хушлаззату гуворо. Медонед чаро? – пурсид Шайхбобо ва дид, ки ?ама хом?шанд, худ ?авоб гардонд: – Оби Испандр?д, ки аслан оби Ху?анд аст, м?ъ?изанок буда, замин?ои гирду атроф бо шарофати он пурбаракат шудаанд. Гандуми ма?ини серрез, бирин?и девзира, зироати ?афтрав?ан ва ??заи нахаш ?ав? аз ин замин?о ба даст меояд. Зардолую сан?иди ?андак, ангури тагобию харбузаи ток?, анори ширину ан?ири об? ва чорма?зу бодоми ко?от? ма?з дар бо?оти ин мавзеъ фаровон мер?яд. Аз ?амин сабаб Ба?оргон яке аз ошён?ои Навр?зи Ху?анд аст.

– Ч? маъно дорад Ба?оргон, эй бобо?ун?

– Номи аввалин идго?и навр?з?. Баракати оби руд аз баракати ин иди бузург сарчашма мегирад. Акнун, эй Нигинаи бобо, барои он ки паго? дар ?уфтбаророни Ун?? бо пурсиши нав дигаронро гаранг накун?, пешак? мег?ям: Ун?? калимаи су?д? асту су?диён замини кун?и дарёро «ун??», замини к??доманро «но??» мегуфтанд, ки номи де?аест дар он тарафи а?ба…

– Падари худора?матиям боре гуфтанд, ки «барои ?алладарав? Ун?? меравам». «Ун?а меравед?» – пурсиданд модарам бо ла?ни хеш. «?а, – гуфтанд бо табассум падар. – «Ун ?а» гуфтани тую «Ун??» гуфтани ман як замин аст, ки Сай?ун аз канори он мисли орин?и ?атшуда ?ор? мешавад.

Сухани лутфомези Бибинур? бо лабханд шунида шуд. Вале саволи Бибисоле?а ?амаро ба ханда овард:

– Паго? ун?а мерем ё ун???

– ?амакаса ба ?уфтбаророн меравем, – андаке асабон? шуд А?мадсайид. – Мебинем, ки он ба говхунуккунони Ворух монанд аст ё не?

– ?ам дар Воруху ?ам дар Ун?? ва ?ам дар Ху?анду ?умла олам Навр?зи де??он якгуна асту бо ро?и дида меояд. ?ар касе пеш аз дамидани сапеда дида бикушояд, пеш аз дигарон ба дидори Навр?з мерасад, хушбахту хушр?з мешавад, – гуфт бо о?анги шаббахайр Шайх Бур?ониддин. – Дар суб?и ?уфтбаророн ?авонон мек?шанд, р?йи банури пиронро бинанду фоти?аи нек гиранд, мо бошем, ба?ри он мек?шем, то рухи тифлонро бингарем ва дуо кунем, ки ?амро?и тифли накуноми табиат сарсабзу гулбасар шаванд…

* * *

Дар Ун?? аввалин шахсе, ки ба назари Нигина намуд, Де??онбобои озодалибос Бадриддин – бародари Шайх Масли?атдин буд, ки ме?мононро бо че?раи нурафшон исти?бол мегирифт. Бибинур? ба ?амро?онаш фа?монд, ки ?укамо вайро и?тоъдор мег?янду уламо молики замин ме?исобанд, аммо барзгарон ва бо?корон бо ме?р де??они одил меноманд. Зеро Бадриддин ?ар кадоме ин раъиятро ном ба ном медонаду аз ра?бату ?унар ва ?усну ?уб?и аксарият комилан ого?? дорад, аз фасод пок асту ?атман ва ?а??ан мардуми хокпошро ?имоят мекунад, ба ?уз молиёти муайян ва хиро?и маълум дигар андозе аз он?о намеситонад, ягон ма?бурияти берун аз одат намени?ад.

– Фа?мидам, ки аз Бадриддин ?ам холи? розию ?ам хал?! – та?синомез нидо кард А?мадсайид ва дар па?л?и де??онон истоду ?амро?онаш ба ?ал?аи занону духтарон пайвастанд. Амакдухтарон муддате р?йи сабзагилеми навруста нишаста, лаклакпаронию г?штингир?, бу?улбозию хур?с?анги к?дакони ш?ху бепарворо сарсар? тамошо карданду ?исси бегонаг? аз байн рафтан ?амон ба Бобаку Момакбоз? шарик шуданд. Лекин овози чиррос? ва г?шхароши к?даке тасфи бозиро хунук гардонд:

– О-омада-а-андд!

Дар идго? ?ама ?аракат даме ?атъ шуд. К?дакон низ баробар карахт гашта, тарафи офтоббаро нигаристанд, ки бо садои карнаю сурнай гур??е аспу аробасавор ва гур??е пиёда бо нидо?ои шодмон? ра?сону ?азалхон меомаданду аз ?афотар подаи барзагов?о ва боз чанд аробаи пурбор ин с? ?аракат дошт.

Бобои Де??он ва Шайх Бур?ониддин савори аробаи сечархаи соябондор ин корвонро сорбон буданд ва чун ба хати сабзи майдони Шод? расиданд, пиёда шуда, ба изди?ом пайвастанд.

Баъде, ки ?ама ?оба?о шуданд, Бадриддини Де??он бо салавоту дуо ба ?амоат р? овард:

– Бо амри Парвардигор аз имр?з биноан давру замон нав мешавад, табиат ?авонию ?амоли тоза мегирад. Имр?з дар ?ама русто кишоварз бо умед бар гов лубод мебандаду ?уфт мебарорад ва бо з?ри сарпан?аи ?азрати де??он замини мурда даму нафаси тоза мекашад.