Нигина ва Мирмалик

– ?а? асту рост, эй Шо?аншо?и олам, – гуфт Мирмалик ва ра?ора? ин ривоятро ба падару фарзанд г?шрас кард.

…Ба Мовароунна?р ?у?ум кардани ?арахитои?оро ху?андиён «балои нек» ?исобиданд. Чунки ?амлаварон дар ма?аллаи наздики ша?р лашкари ?арахони?оро торумору реза-реза карда, номи мавзеъро ба Хитойреза табдил дода, аммо ба Ху?анд зада надаромаданд. Балки ?осиди махсус фиристоданду вай ба мардум чунин фа?монд:

– Ба подшои мо ша?ри шумо писанд омад. Вай бебок асту бера?м не. Бе?уда хун намерезад ва бева?? ша?р намес?зад. Г?рмоли одил ва со?иб?авли мо ба ху?анди?о се р?з м??лат меди?ад, то ша?ри худро аз хароб? ва хал?и худро аз нобуд? эмин доранд. Ба шарте ки намояндаи шумо ба савол?ои подшои мо дуруст ?авоб гардонад.

Касе, ки ба та?дири Ху?анду ху?анди?о зомин мешавад, паго? – ва?ти офтоббаро ба ?алламайдон биёяд!

Аъёну ашроф, а?ли уламо ва удабо баъди машварати т?лон? ба хулосае омаданд, ки намоянда аз авлоди сайид?о ба имти?они Г?рмол – ?о?они ?арахитой равад.

– Моро ба Ху?анд к? овард? – ?унин буд саволи подшо??.

– Шуморо ба Ху?анд Худо овард! – бе ?е? дудилаг? ?авоб гардонд Сайида?мади Во?иф.

– Нодуруст! – бо итоб хитоб кард Г?рмол. – Худои мусулмон?о бахшояндаю ме?рубон аст. ?е? го? банда?ояшро намекушад ва намегузорад, ки ба шикан?а гирифтор шаванд.

Р?зи дуюм пирамарде берун омад аз авлоди мирзо?о нисбатан хирадманду фозилтару ?а?ондида. Ба ? низ саволи дир?за айнан пешни?од гардид. Мирзо?осими со?ибдевон ?авоби пешак? тайёршударо ба забон овард.

– Шайтон шуморо ба Ху?анд овард.

– Нодуруст! – боз бо итоб хитоб кард Г?рмол. – Шайтон ро?намо ва ?идоятгари мо нест!

Намояндаи дуюм низ ?о ба ?о ?атл гардид ва дуди ху?анди?о ба фалак печид. Аз тарси ?они ширин ?е? кас намехост, намояндаи сеюм шавад. Ба?су мунозира ва талош то як поси шаб кашол ёфт, аммо ?е? кас масъулиятро ба гардан нагирифт. Дар чунин ла?заи ?ассос Бадеуддини ?аштсола бо тавоз?ъ наздики бузургони Ху?анд омад ва о?иста садо баровард:

– Ман ба ?алламайдон меравам…

?амаро ?ушу ёд пурра ба саволу ?авоби та?дирс?з банд буду касе ба ум?и сухани к?дак сарфа?м нарафт. Фа?ат як м?йсафеди гаронг?ш ба вай маро? зо?ир кард:

– Баландтар гап зан, ки намешунавам. Эй бача, ч? гуфт??

Бадеуддин бо хунсардие, ки хоси к?дакон набуд, сухани ?аблан гуфтаашро оромона, ?арф ба ?арф бори дигар бо овози баланд такрор кард. М?йсафед сари афс?с ?унбонда, бо надомат хитоб кард:

– Вой бар ману вой бар мо! Калон?о тарсу шинему к?дак довталаб? кунад!! Ин кори ношудан?, эй бача, рав, аз бу?улбоз? намон!

Гапи м?йсафедро садри ма?фил ?онибдор? кард:

– Эй а?аб! Ду бузургвори м?ътабарро шофеъ кардем, суде пайдо нашуд. Акнун ин к?дак, ки аз да?онаш б?йи пистон меояд, Ху?андро балогардон шуданист!? Ин амал магар хилофи манти? нест?

Бадеуддин нагузошт, ки оташи ба?с баланд забона занад:

– Эй м??тарамон! Пирон сухан ба та?риба гуфтаанд, ки бе таваккал ба ма?сад расидан душвор аст. Орифон фармудаанд, ки «ал-?ари?у ятаалло?у би кулли шайъин», яъне «?ар?шаванда ба ?ар чиз дармеовезад». Маро и?озат ди?ед ва дуо кунед, ки зе?ни тезу лафзи поки к?дак? корбаст кунам, то зиндагии хушбахтона дар ша?рамон гусаста нашавад.

Аз алфози ?ав? бузургсолонро дили хол? андаке пур гардид. Азбаски дигар довталаб надоштанд, ночор писархонди пай?амбари Худоро ба Худои ме?рубон супориданд ва дуои ом ба осмон расониданд.

Бадеуддин чун ба ?алламайдон расид, хандаю таъна ва ?алма?али сипо?иён баланд шуд. Вале Г?рмол бо з?ри ниго? ?амаро хом?ш гардонду саволи аввала такроран пурсид ва чунин ?авоб шунид:

– Шуморо ба Ху?анд ро?намо овард. Ана он бози сафеди баландпарвоз, ки сари китфи шумост!

– Пайкари к?чак дор?, аммо хиради бузург! – бо чунин тавсиф аз ?авоб ?онеъ шудани худро маълум кард Г?рмол. – Акнун биг?й, ки чаро ша?ри Ху?анд маро дилписанд уфтод?

– Касеро он а?л набошад, ки ни?они дили подшо? донад! Вале баъзе нукта?о маро аён аст. Агар и?озат бошад, муфассал шар? ди?ам.

– Раво бошад!

– Шумо кишваркушоед, аммо бароятон тадбир ва тазвир му?аддам аст аз с?хтор ва куштор! Зеро хуб медонед, ки мусулмон?о кирдори некро носипос нестанд:

Касе, ки нек? андешад ба ?ар кас,

Ба нек? дар ?а?он со?иб?ирон аст!

Ин байти Адиб Собирро шайхи бухоро? Ал? Имониддин ба падаратон бахшидааст, ки ?ар ду пиру мурид буданд. Падар ин байтро дар замири шумо ?ой кардаасту шумо аз ?ама пешиниён донотаред, ки на бо ?ангу ?идол, балки бо нармию савол мехо?ед Ху?андро ба даст оред…

?о?они бузург аз сухан?ои ?а?оннодида к?даки сутург ?айратзада гашту забони савол ба ком кашид ва Бадеуддинро ?айсият[66 - ?айсият – бузург?] бахшид. Зеро пирамардеро аз ?абилаи худ пеши назар овард, ки ба чашми ?амс??баташ нигаристан ?амон замиру ни?онашро ва гапи дилашро бехато мехонд ва пешомади ?ар хо?ишмандро бехато муайян мекард. Лекин аз ?ама а?ибаш… а?ли савод набуд!

Г?рмол он м?йсафеду ин к?дакро хаёлан му?оиса намуда, бори дигар бовар кард, ки ?а?и?атан ?ам бузург? на ба сол, на ба мол, балки ба ?ол аст! К?даке бо чунин а?лу фа?миш ва хираду дониш метавонад ?ама оламро тасхир намояд! Ба ин тоифа инсон?ои ?айриму?аррар? шак овардану шуб?а кардан гуно? аст!

Э?тироми подшо?? бо сухани зайл ифода ёфт:

– А?сант, эй шо?писар! Аз тифл? ба кори ?а? маш?ул будану илм ом?хтан ва нек? сухан гуфтану доно? берун овардан бе?тарин ?унар аст! Зирак? ва доно? э?тироми бузургро сазовор аст!

Маро, ки д?стком кард?, акнун д?стком? аз ман ситон ва ?ар ч? хо??, бихо?!

Бадеъуддин филфавр са?даи шукр ба?о овард ва гуфт:

– Саховати аъло?азрат ?ояти ?авонмардист. Вале мо тамаъ?? нестем. Зеро тамаъ иборат аз се ?арф асту ?ар се миёнти??! Агар ба ?а?ми як п?сти гов маро замин ди?ед, умрбод шукргузор? мекунам…

Подшо?и ?арохито дархости Бадеъуддинро ?аваси к?дакона пиндошта, амр дод, ки барзагови аз ?ама калони парвор? заб? кунанд. П?сти говро пеши пойи к?дак андохта, ?ама ба маро? менигаристанд, ки ч? кор мекунад. Бадеъуддин оромона аз ?айб кордчаи алмосте? бароварду п?стро бо ?авсалаи том ришта-ришта бурид. Баъд тор?оро ба ?ам пайваст ва ду сипо?иро фармуд, ки ресмони аз п?сти гов ?осилшударо гирдогирди Ху?анд кашола кунанд…

Г?рмол чун ша?ри Ху?андро ресмонпеч дид, фа?мид, ки расанбозиро бохтааст. Вале аз ?авлаш нагашту «як таноб замин ба шо?писари Ху?анд бахшидем. Аз ин баъд чашми бад аз хоки поки ин ша?р дур бод!» гуфт. Ин сухани таърих?, ки дар ?алламайдон садо дода, бо м??ру имзо тасди? гардид, бар?вор ба ша?ристон расид ва марду зан?о баробар о?и сабук кашида, Бадеъуддинро балогардони Ху?анд номиданд. Шукр ба Худованди ме?рубон гуфтанд, ки дигар ?атрае хун ба хоки пок наяфтод ва Ху?анд аз офат на?от ёфт. Шоира Ма?аст? подшо?и ?арохито ва ?ам Бадеъуддини ?аштсоларо баробар мад?у сано хонд, ки яке ша?ре ба як суоле бидоду дигаре ша?ре ба як ?авобе гирифт…

?ама бовар карданд, ки Бадеъуддин дар ?а?и?ат писархонди пай?амбари гиромист ва к?чактарин авлиёи замона аст. Дар?ол ба зиёрат шитофтанд, аммо Бадеъуддинро наёфтанд… Фа?ат баъди бист сол ху?андиён че?раи нуронии балогардони худро диданд, ки дар ба?ри илму маон? ?аввос? намудаю дар бузургтарин марказ?ои ислом? аз бузургтарин олимони забардаст саба? анд?хта, дар мартабаи аллома ба ошёнаи а?дод? баргашта буд…

– Масли?ату наси?ат ва каромати он Бадеъуддин, ки имр?з шайхи кабир аст, ?олиё дар машри?у ма?риб вирди забон?ост, – гуфт Хоразмшо?. – Вале ман м??то?и арбоби каромат нестам. Ин ?исса махсус барои ?алолиддин шунавондам, то баробари панди падар аз масли?ати м?ъ?ази Пири м?ъ?изакори Ху?анд низ ба?ра бардорад. Аз масли?ат бо Пири кор ор мадор!

* * *

Мирмалик ме?мони оли?адрро завра?савор ба зиёфатго?и оли?и?оз расонд ва бо сад гуна таъзиму таманно дар саропардаи заррин шинонд. Духтарони мо?талъат парвона шуданду со?иёни ширинсухан бе?тарин шароби Ху?анд аз ангури чиллаг? оварданд ва мутрибони болидахотир чанги тару хушк ба о?анг дароварданд. ?оми заррин гардон шуду товуси нозанин ба хиром омад. Чун даври сеюм ба хуррам? андаргузашт, Хоразмшо?ро ил?ом омад ва ба шеърбоф? шур?ъ кард:

Дар Ху?анд бода бо мардуми хирадманд х?рам,

Ё бо дилбари ангубинлаб наботу ?анд х?рам?

– Ё ?ар ду! – бо ноз овоз дод со?ии ширинадо ва бо карашма байти ?авоб? гуфт:

Аз баду нек дил хол? кунед,

Бо парирух сухансигол? кунед…

Даъвати латиф ра?бати шо?ро боло бардошту ба л?ъбатбоз? гароиш кард. Паймона аз дасти со?? чолок даррабуду шароби андак рехтаро бо як ?улт ба ?ал? даркашид ва хур?шид: