Комплекси таълимӣ-методӣ: Экологияи муҳандисӣ

?ифзи ?у?у?ии табиат аз худ ?амъи меъёр?ои ?у?у?ии аз тарафи давлат му?арраргардида мебошад, ки дар нати?аи амалигардонии муносибати ?у?у?и вобаста ба и?рои ?ора?о оид ба нига?дории му?ити таби?, истифодабарии о?илонаи захира?ои таби?, солимгардонии му?ити зисти инсон барои манфиати насл?ои ?озираву оянда, ба миён менамояд.

Ба низоми ?ифзи ?у?у?ии табиат чор гур??и чора?ои юридик? дохил мебошад:

1. Танзимкунии ?у?у?ии муносибат?о оид ба истифодабар?, нига?дор? ва бар?арор намудани захира?ои таби?.

2. Ташкили тарбия ва ом?зонидани мутахассисон, мабла?гузор? ва таъминоти мавод?-техникии амал?о доир ба ?ифзи табиат;

3. Назорати давлат? ва ?амъият? нисбати и?роиши талабот?ои ?ифзи табиат;

4. ?авобгарии ?у?у?ии ?онунвайронкунандагон;

Объект?ои ?онунгузории ?ифзи табиат ин замин, ?ишри замин, об?о, ?ангал?о ва дигар намуди наботот, олами ?айвонот, ?авои атмосфер?, ёдгори?ои таби?, ?ой?ои истиро?ат, минта?а?ои сабзи наздиша?р?.

Асоси системаи ?онунгузории эколог? дар ?Т ин Сар?онуни мебошад, ки соли 1994 ?абул гардидааст. Дар он му?аррарот?ои асосии стратегияи экологии давлат ва самт?ои асосии пурз?р намудани тартиботи ?онунии эколог? баён карда шудааст.

Дар моддаи Моддаи 13 –и Сар?онуни ?Т гуфта шудааст: Замин, сарват?ои зеризамин?, об, фазои ?аво?, олами набототу ?айвонот ва дигар боигарии таби? моликияти истисноии давлат мебошанд ва давлат истифодаи самараноки он?оро ба манфиати хал? кафолат меди?ад.

Тиб?и Моддаи 10, Сар?онуни То?икистон эътибори олии ?у?у?? дорад ва меъёр?ои он муста?иман амал мекунанд. ?онун?о ва дигар санад?ои ?у?у?ие, ки хилофи Конститутсияанд, эътибори ?у?у?? надоранд. Санад?ои ?у?у?ии байналмилалие, ки То?икистон он?оро эътироф кардааст, ?исми таркибии низоми ?у?у?ии ?ум?уриро ташкил меди?анд. Агар ?онун?ои ?ум?ур? ба санад?ои ?у?у?ии байналмилалии эътирофшуда мутоби?ат накунанд, меъёр?ои санад?ои байналмилал? амал мекунанд. ?онун?о ва санад?ои ?у?у?ии байналмилалие, ки То?икистон эътироф кардааст, пас аз интишори расм? амал мекунанд.

?онуни му?име, ки ба таъмини бехатарии эколог? равона шудааст ин ?онуни ?Т ДАР БОРАИ ?ИФЗИ МУ?ИТИ ЗИСТ мебошад. ?онуни мазкур асос?ои ?у?у?ии сиёсати давлатиро дар со?аи ?ифзи му?ити зист муайян намуда, ба таъмини рушди устувори и?тимоию и?тисод?, кафолат?ои ?у?у?и инсон ба му?ити зисти солим ва мусоид, та?кими тартиботи ?у?у??, пешгирии таъсири номатлуби фаъолияти хо?агидор? ва дигар фаъолият ба му?ити зист, ташкили истифодаи о?илонаи захира?ои табиат ва таъмини амнияти эколог? равона шудааст.

Дар ?онуни мазкур маф?ум?ои асосии зерин истифода шудаанд:

– му?ити зист – му?ити зисти инсон, ма?м?и ?узъиёти му?ити таби?, объект?ои таби? ва табиии антропоген?, инчунин объект?ои антропоген?;

– объекти антропоген? – объекте, ки инсон барои таъмини э?тиё?оти и?тимоии худ сохтааст ва он дорои хусусият?ои объект?ои таби? намебошад;

– гуногунии биолог? – шакл?ои гуногуни организм?ои зиндаи мансуб ба ?ама манбаъ?о, аз ?умла, экосистема?ои замин? ва об? ва комплекс?ои эколог?, ки организм?ои зинда ?узъи он?о мебошанд; маф?уми мазкур гуногуниро дар доираи намуд, байни намуд?о ва гуногунии экосистема?о дар бар мегирад;

– му?ити зисти мусоид – му?ити зисте, ки сифати он фаъолияти устувори система?ои экологии таби?, объект?ои таби? ва табиии антропогениро таъмин менамояд;

– зарар ба му?ити зист – та?йирёбии номатлуби ?олати му?ити зист дар нати?аи ифлосшавии он, ки ба таназзули система?ои эколог? ва ко?ишёбии захира?ои таби? сабаб мегардад; (??Т аз 18.07.17 с., №1449)

– парки дендрологии давлат? – гур??и растани?ое, ки арзиши илм?, фар?анг? ва таърих? доранд, намуд?ои табиии набототи бо?у гулгашт?о (парк?о);

– моддаи ифлоскунанда – модда ё омехтаи модда?ое, ки ми?дор ва (ё) таркиби он?о аз меъёри барои модда?ои кимиёв?, аз ?умла радиоактив?, дигар модда?о ва микроорганизм?о му?арраргардида зиёд мебошад ва ба му?ити зист таъсири манф? мерасонанд;

– ифлосшавии му?ити зист – воридшавии модда?ои э?тимолан хатарноки кимиёв? ва биолог?, модда?ои радиоактив?, партов?ои исте?сол? ва истеъмол? ба му?ити зист, инчунин таъсири садо, ларзиш, майдон?ои магнит? ва дигар таъсири манфии физик? ба му?ити зист;

– назорат дар со?аи ?ифзи му?ити зист (назорати эколог?) – ма?м?и чорабини?ое, ки ба пешгир?, ошкор ва рафъ кардани ?олат?ои вайронкунии ?онунгузор? дар со?аи ?ифзи му?ити зист, таъмини риояи талабот, аз ?умла меъёр?о ва ?у??ат?ои меъёрии со?аи ?ифзи му?ити зист аз ?ониби субъект?ои фаъолияти хо?агидор? ва ?айра равона шудаанд;

– ?ифзи му?ити зист – системаи чорабини?ои давлат? ва ?амъиятии дорои хусусияти ?у?у??, и?тисод?, и?тимо?, технолог?, маърифат? ва байналмилал?, ки ба таъмини ?амо?ангии муносибати мута?обилаи ?амъият ва табиат дар асоси ?ифз ва бар?арорсозии му?ити таби?, истифодаи о?илонаи захира?ои таби?, бе?тар намудани сифати му?ити зисти инсон, пешгир? ва рафъи таъсири манфии фаъолияти хо?агидор? ва дигар фаъолият ба му?ити зист ва бартараф намудани о?ибат?ои он равона гардидаанд;

Яке аз ?исм?ои асосии ?онун ин. ТАНЗИМИ И?ТИСОД? ДАР СО?АИ ?ИФЗИ МУ?ИТИ ЗИСТ мебошад, ки принсипи пардохтро барои истифодабарии захира?ои таби? муайян менамояд. Тиб?и Моддаи 20 Пардохти мабла??о барои истифодаи захира?ои таби? (замин, об, сарват?ои зеризамин?, ?ангал, олами набототу ?айвонот, захира?ои рекреатсион? ва дигар захира?о) дар маврид?ои зерин ситонида мешавад:

– барои ?у?у?и истифодаи захира?ои таби?;

– барои истифодаи захира?ои таби? дар доираи лимиту квота?ои му?арраршуда;

– барои аз лимиту квота?ои му?арраршуда зиёд истифода бурдани захира?ои

таби?;

БОБИ 6.АРЗЁБИИ ТАЪСИР БА МУ?ИТИ ЗИСТ ВА ЭКСПЕРТИЗАИ ЭКОЛОГ?

БОБИ 9. ВАЗЪИЯТИ ФАВ?УЛОДДАИ ЭКОЛОГ? ВА МИНТА?А?ОИ ОФАТИ ТАБИ?

БОБИ 11. МИНТА?А?ОИ ТАБИ? ВА ОБЪЕКТ?ОЕ, КИ МАХСУС МУ?ОФИЗАТ КАРДА

МЕШАВАНД

БОБИ 12. СИСТЕМАИ МУШО?ИДАИ ВАЗЪИ МУ?ИТИ ЗИСТ

БОБИ 13. НАЗОРАТ ДАР СО?АИ ?ИФЗИ МУ?ИТИ ЗИСТ

БОБИ 15.ТАЪЛИМУ ТАРБИЯ ВА ТА??И?ОТИ ИЛМИИ ЭКОЛОГ?

?ОНУНИ ?УМ?УРИИ ТО?ИКИСТОН ДАР БОРАИ ?ИФЗИ МУ?ИТИ ЗИСТ – 02.08.2011

ДАР БОРАИ ?ИФЗИ ?АВОИ АТМОСФЕРА – 28.12.2012

ДАР БОРАИ ЭКСПЕРТИЗАИ ЭКОЛОГ? – 16.04.2012

ДАР БОРАИ АУДИТИ ЭКОЛОГ? – 26.12.2011

Дар бораи партов?ои истехсол? ва истеъмол? – 10.05.2012

КОДЕКСИ ОБИ ?УМ?УРИИ ТО?ИКИСТОН – 02.04.2020

?АРОРИ ?УКУМАТИ ?УМ?УРИИ ТО?ИКИСТОН ДАР БОРАИ ТАСДИ?И БАРНОМАИ ДАВЛАТИИ ЭКОЛОГИИ ?УМ?УРИИ ТО?ИКИСТОН БАРОИ СОЛ?ОИ 2009-2019 – 27.02.2009

БАРНОМАИ ДАВЛАТИИ ЭКОЛОГИИ ?УМ?УРИИ ТО?ИКИСТОН БАРОИ СОЛ?ОИ 2009-2019 – 27.02.2009

ДАР БОРАИ МАЪРИФАТИ ЭКОЛОГИИ А?ОЛ? – 29.12.2010

ДАР БОРАИ БЕХАТАРИИ РАДИАТСИОН? – 01.08.2003

?АРОРИ ?УКУМАТИ ?УМ?УРИИ ТО?ИКИСТОН ДАР БОРАИ БАРНОМАИ МОНИТОРИНГИ МУ?ИТИ ЗИСТИ ?УМ?УРИИ ТО?ИКИСТОН БАРОИ СОЛ?ОИ 2013-2017 – 03.12.2012

БАРНОМАИ ДАВЛАТИИ КОМПЛЕКСИИ РУШДИ ТАРБИЯ ВА МАЪРИФАТИ ЭКОЛОГИИ А?ОЛИИ ?УМ?УРИИ ТО?ИКИСТОН ДАР ДАВРАИ ТО СОЛИ 2020

ДАР БОРАИ АРЗЁБИИ ТАЪСИРРАСОН? БА МУ?ИТИ ЗИСТ – 18.07.2017

Дарси амал? (лаборатор?) ва КМРО

Расми 6.1. Муайян намудани pH ма?лул

7. Му?офизат аз таъсироти афканишоти электромагнит?